Autor: Wojciech Janda

           Wieś, leży ok. 12 km na północny zachód od Goleniowa, przy drodze wojewódzkiej nr 112, na skraju Doliny Dolnej Odry i Równiny Goleniowskiej (Puszczy Goleniowskiej), nad rzeką Krępą.

           Wieś została założona w 1748 roku przez miasto Goleniów, do którego to należały tereny, na których powstała wioska. Pierwszymi osadnikami we wsi byli:

– Michał Kayse z Polski

– Ephraim Wendland z Meklemburgii

– Weege nieznanego pochodzenia

– Siegfried Wellnitz nieznanego pochodzenia

      W roku 1776 było w Kątach 16 gospodarstw. W 1847 roku mieszało tu 3 krawców, 1 piekarz, 1 szewc, 1 stolarz, 1 ślusarz i 1 murarz, a wielu mieszkańców utrzymywało się pracy stałej, dniówkowej ( w 1847 roku było to 25 mężczyzn i 33 kobiety)i służby w gospodarstwach ( w 1847 roku było to 7 mężczyzn i 3 kobiety). Wszyscy mieszkańcy wsi byli wyznania ewangelickiego.

     We wsi znajdował się wiatrak oraz gorzelnia. Był również kościół rozebrany w 1950 roku oraz cmentarz.

fot. Zdjęcie z przed 1945 roku z widocznym kościołem i konstrukcją na której wisiały dzwony. fot.z kolekcji autora

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1754- 25 mieszkańców

1811- 230 mieszkańców

1814- 209 mieszkańców

1820- 273 mieszkańców

1828- 277 mieszkańców

1834- 291 mieszkańców

1840- 323 mieszkańców

1843- 343 mieszkańców

1871- 435 mieszkańców w tym wg spisu z dnia 1 grudnia : 226 mężczyzn i 209 kobiet, 120 dzieci  poniżej 10 roku życia, 285 osób powyżej 10 roku życia, potrafiących czytać i pisać oraz 30 analfabetów
1905- 333 mieszkańców
1939- 296 mieszkańców
2000- 190 mieszkańców

2007- 210 mieszkańców

Mapa Kąt z 1921 roku

       Wieś leży w Dolinie Dolnej Odry, ok. 600 m na wschód od jeziora Dąbie, ok. 16 km na południowy zachód od Goleniowa, przy drodze łączącej Lubczynę ze Szczecinem.

      Czarna Łąka powstała z połączenia wsi Wilhelmsfelde z wsią Bergland (Bystra). Tę drugą wzmiankowano już w XIV wieku, kiedy istniał tutaj folwark książęcy podarowany miastu Szczecin. W roku 1750 niejaki von Sydow, otrzymawszy te tereny od Fryderyka II, założył tutaj wieś, osiedlając Holendrów, powstaje wieś ulicówka. Mieszkańcy trudnili się głównie połowem ryb w jeziorze Dąbie. Obok folwarku znajdował się tutaj młyn, leśniczówka, kościół, szkoła, cmentarz i przystań rybacka. Podczas II wojny światowej Bystra została prawie całkowicie zniszczona. Zniknął kościół, młyn i inne ważne budynki, resztki zagród zostały włączone do Czarnej Łąki.

          Zabudowa wsi pochodzi w większości z lat 30. XX wieku (domy ceglane) oraz z okresu polskiego. Wieś, niegdyś rybacka, stopniowo zmieniła swój charakter na rolniczo-wypoczynkowy. Jedyną atrakcją położonej wśród łąk i pastwisk miejscowości jest jezioro Dąbie. W Czarnej Łące znajduje się plaża, ośrodek wypoczynkowy i wiele prywatnych domków letniskowych nad brzegiem jeziora. Wieś chętnie odwiedzają mieszkańcy Szczecina oraz Goleniowa. Wieś znajduje się także na obszarze podmiejskim Szczecina, który może być w przyszłości dużo gęściej zaludniony

         Po II wojnie światowej Czarna Łąka nosiła przejściowo nazwę Stefanowo. Obecną nazwę wprowadzono urzędowo 9 grudnia 1947 roku.

 Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

 1915- 290 mieszkańców

2009- 230 mieszkańców

Mapa Czarnej Łąki z roku 1921

        Wieś leży na Równinie Nowogardzkiej, terenie pagórkowatym, na skraju Puszczy Goleniowskiej, przy drodze wojewódzkiej nr 113 prowadzącej do Maszewa, ok. 6 km na wschód od Goleniowa, nad dopływem strugi Wiśniówki, ok. 2 km na południe od linii kolejowej nr 402, nieopodal znajduje się port lotniczy Szczecin-Goleniów oraz jednostka wojskowa w Mostach-Osiedlu.

          Początki osadnictwa na terenie wsi to okres kultury lateńskiej, z ok. 400 lat p.n.e. W tym okresie znajduje się tutaj osada, co potwierdzają znaleziska archeologiczne. Osada kończy swój żywot po okresie rzymskim, a ludzie wracają na tereny dzisiejszego Imna dopiero w XIX w. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1812 r. Wieś została założona na planie regularnej ulicówki przez Karla Krabe, właściciela dworu i folwarku w Mostach. Znajdował się tutaj cmentarz, wiatrak, kilka zagród chłopskich oraz piaskownia.

Czytaj dalej „Imno (do 1945 Immenthal)”

Wieś leży na Równinie Nowogardzkiej i skraju Równiny Goleniowskiej oraz Puszczy Goleniowkiej, przy drodze krajowej nr 6, ok. 7 km na północny wschód od Goleniowa, nieopodal rzeki Gowienicy oraz jednostki wojskowej w Mostach-Osiedlu i lotniska miedzynarodowego: Port Lotniczy Szczecin – Goleniów. Sąsiaduje z wioską Żółwia Błoć oraz Bodzęcin.

Pierwsza wzmianka o Glewicach jest datowana na XV wiek. Wieś została założona na planie owalnicy jako własność kościelna. W 1534 roku, po reformacji na Pomorzu nastąpiła sekularyzacja i przekazanie tym samym wsi domenie w Nowogardzie. Pod koniec XVIII wieku powstał folwark, który jednak szybko uległ likwidacji. W XIX wieku znajdował się tutaj wiatrak, kościół, kuźnia, 10 dużych gospodarstw chłopskich, 32 domy. W latach 1924-25 istniało tutaj 9 dużych gospodarstw chłopskich o wielkości od 36 do 111 ha.

We wsi znajduje się zabytek chroniony prawem:

kościół pw. św. Stanisława Biskupa szachulcowy z 1789 i 1840 r., nr rej. 404 z dnia 5 grudnia 1963 r.

Zbudowany w 1789 roku do roku 1945 pełnił funkcję zboru protestanckiego.

Kościół filialny, rzymskokatolicki należący do parafii pw. św. Katarzyny w Goleniowie, dekanatu Goleniów, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Na wieży kościoła znajduje się dzwon z 1596 roku wykonany przez stargardzkiego ludwisarza Joahima Karstede . Dawniej przy kościele znajdował się cmentarz, który zlikwidowano. Świątynia to budynek o konstrukcji salowej, posiada spadzisty dach, jedną kondygnację oraz wieżę dzwonną.

Wieś zachowała układ przestrzenny z nawsiem. Obecna zabudowa wsi pochodzi głównie z początków XX wieku (stare chałupy ryglowe i murowane). Znajduje się tutaj również wiele nowo wybudowanych domów. Większość zagród prezentuje układ budownictwa wiejskiego rolników bogatych (w 1939 r. najbogatszym gospodarzem był Herman Mergenthal mający 111 ha) i średniorolnych. W latach 1945-46 wieś przejściowo nazywała się Gliwice i Wołynianka. Od 1947 używana jest nazwa Glewice.

Liczba mieszkańców w latach:

1734: około 50-60 osób
1871: 266 osób
1905: 231 osób
1925: 235 osób
1939: 197 osób
2000: 118 osób

2007: 124 osób

Mapa Glewic z roku 1900

         Wieś leży ok. 12 km na południowy wschód od Goleniowa, przy drodze łączącej Mosty z Rożnowem, nad strugą Wiśniówką, prawym dopływem Iny, przy byłej linii kolejowej nr 424, na Równinie Nowogardzkiej, w terenie pagórkowatym (wzgórza morenowe – drumliny), w okolicach niewielkich obszarów leśnych wschodnich fragmentów Puszczy Goleniowskiej.

Czytaj dalej „Danowo (do 1945 Jakobsdorf)”

Wieś leży ok. 11 km na południowy zachód od Goleniowa, w Dolinie Dolnej Odry, wśród łąk, na skraju Puszczy Goleniowskiej, ok. 2,5 km na północny wschód od jeziora Dąbie.

     Założona została na planie ulicówki, przez właścicieli wsi Lubczyna, w końcu XVIII wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1838 roku. Sprowadzeni na przełomie XVIII i XIX wieku koloniści z głębi Niemiec utworzyli wieś na planie ulicówki regularnej, zwartej na osi południe – północ, bardzo szerokiej z trzema rzędami drzew, głównie lip, dębów, kasztanowców i dwiema dość szerokimi drogami. Układ ten został zachowany do dzisiaj z powstałymi po 1945 roku dużymi ubytkami w zabudowie jak i drzewostanie. Głównym elementem całego układu przestrzennego jest kościół z cmentarzem. Katolicy mieli swój kościół, najpierw mały konstrukcji ryglowej zbudowany w 1809 r,a prawie sto lat później  wybudowano obecny kościół.

Kościół pw. św. Piotra i Pawła z XIX / XX wieku, jest zabytkiem prawnie chronionym  nr rej. 124 z dnia 8 maja 2003 r. Kościół parafialny, rzymskokatolicki należący do dekanatu Goleniów, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Świątynia, od początku katolicka, została poświęcona 02 stycznia 1902 roku. Kościół został zbudowany w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły. Jest to kościół salowy z wyraźnym, trójbocznym prezbiterium. Na neogotycki charakter świątyni wskazują strzelista wieża i ostrołukowe okna, a także stojąca we wnętrzu chrzcielnica. Wyposażenie kościoła jest w większości przedwojenne, np. krzyż z ukrzyżowanym Jezusem i freski na ścianach pochodzą z początku XX wieku. Warto zwrócić uwagę także na wykonany ze słomy obraz Matki Bożej Ostrobramskiej. Na wieży znajdują się dzwony, odlane w latach 1875 – 1876.

Kościół katolicki na tych terenach był wielką rzadkością. W całym powiecie nowogardzkim , na 40 tys. mieszkańców – czyli 1% – zaledwie 400 było katolikami. Kościół w Borzysławcu był wówczas jedynym kościołem katolickim na tym terenie. Dopiero w 1930 przybył drugi, wybudowany w Goleniowie. Na dzień 01.12.1871 roku we wsi mieszkało 230 osób wyznania ewangelickiego oraz 221 osób wyznania katolickiego. Parafia dla ewangelików znajdowała się w Lubczynie.

Obok kościoła warto zobaczyć cmentarz, a na nim nagrobki księdza Alberta Hirscha, proboszcza parafii w Borzysławcu, aresztowanego przez nazistów za słuchanie wrogich stacji radiowych i skazanego na 4 lata więzienia. Ksiądz Hirsch zmarł  22.08.1944 w goleniowskim więzieniu.

 Znajduje się tam również na nagrobek francuskiego jeńca wojennego Andre Debackera, który zmarł tragicznie w tej wsi 11.06.1942 roku.

 Naprzeciw kościoła znajduje się budynek dawnej szkoły katolickiej. Obecnie znajduje się tam plebania. Budynek ten pochodzi z końca XIX wieku i przypomina nieco swoim wyglądem dwór.

 Obecna zabudowa wsi pochodzi w głównej mierze z przełomu XIX i XX wieku .

Liczba mieszkańców w liczbach:

1871- 451 mieszkańców w tym na dzień 01.12.1871- 227 mężczyzn, 224 kobiety,144 dzieci do 10 roku życia, 281 osób powyżej 10 roku życia umiejących czytać i pisać, 26 analfabetów
1905- 209 mieszkańców
2000- 87 mieszkańców

2009- 129 mieszkańców

Mapa Borzysławca z roku 1921

Źródło: www.odyssei.com,www.borzysławiec.eu, www.wikipedia.pl, www.vorfahreninfo.de,własne

Wieś leży ok. 12 km na wschód od Goleniowa, na pagórkowatej Równinie Nowogardzkiej, w okolicy rzeki Gowienicy, która bierze swoje źródła w okolicznej dolinie torfowej, ok. 3 km na północ od Mostów.

Występują tutaj wzgórza morenowe (drumliny), torfowa dolina Gowienicy, przez którą prowadzi droga, w stronę Maciejewa i Mostów. Znajdują się również lasy wschodnich rubieży Puszczy Goleniowskiej zdominowane drzewostanowo przez sosnę i buk. Są to tereny pagórkowate o wysokościach bezwzględnych do 62 m n.p.m. (wzgórze na wschód od wsi).

 Najstarsze ślady osadnictwa na terenie wsi pochodzą z neolitu. Znaleziska archeologiczne potwierdzają istnienie tutaj osady kultury ceramiki sznurowej. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z wieku XIV. Od założenia do końca XVIII stulecia wieś pozostawała pod władzą znanej w okolicy rodziny von Flemming, której jedną z siedzib był pałac w Mostach. We wsi znajdował się młyn i tartak. W XIX wieku Burowo zostało przejęte przez ród von Petersdorf. W roku 1872 wieś zamieszkiwało ok. 150 osób. Do Burowa należał również młyn Burówko oraz majątek rycerski. W samej wsi znajdował się kościół, folwark, młyn, cmentarz, cztery duże gospodarstwa i szkoła.

Budynek szkoły przed 1945 r.

Zdjęcie kościoła w roku 1947. Zakupione na www.fotomemoria.pl

         Kościół usytuowany był w centrum wsi, pośrodku prostokątnej w planie parceli, pełniącej również funkcję cmentarza. Po kościele i cmentarzu tylko nagrobki. Ocalał również duży krzyż upamiętniający poległych mieszkańców wsi: Burow( Burowo)-Kahlbruch(Kolonia Przypólsko)-Franzfeide(Przypólsko)

Po II wojnie światowej regularna owalnica przybrała nieregularny kształt, kościół zniszczono w latach 50. XX wieku, zburzono również tartak i młyn.

Miejsce w którym znajdował się kościół

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1870 – 263 mieszkańców

1920 – 244 mieszkańców

Mapa z przed 1945 roku

Źródło: www.wikipedia.pl,www.architektura.pomorze.pl,własne

Wieś leży ok. 5 km na południowy wschód od Goleniowa, na Równinie Nowogardzkiej, przy drodze prowadzącej do Maszewa.

         Początki stałego osadnictwa na terenie Budna to epoka kultury łużyckiej. W czasie średniowiecza znajdowało się tutaj grodzisko, którego mieszkańcy zajmowali się uprawą roli i hodowlą zwierząt. W okresie wczesnego średniowiecza istniało tu grodzisko należące do pasa grodów – Budno -Mosty-Krzywice -Niewiadowo, wokół których skupiało się osadnictwo wykorzystując dobre warunki rolniczo-hodowlane na wykarczowanych polach śródleśnych. W XIII wieku zbudowano tutaj zamek Kamieniec, opisany w 1269 roku w sporze między Barnimem I a biskupem kamieńskim. Wzmianka o wsi pochodzi również z dokumentu lokacyjnego miasta Goleniowa z roku 1314 (prawa lubeckie), w którym mowa jest o włościach miasta, docierających do wsi Buddendorf.

          Wieś została założona na planie ulicówki. Od XVI do XX wieku była własnością rodu von Petersdorf. W późniejszym okresie rozbudowana, założono tutaj folwark, pałac (dwór) oraz park, rozbudowany w XIX w. Na początku XX wieku przejęta przez Pomorskie Towarzystwo Ziemskie (Pommersche Landgesellschaft). Oprócz dworu i folwarku znajdował się tutaj ceglany kościół neogotycki, cmentarz, gospoda oraz wyrobisko żwiru.

fot. Budynek gospodarczy z inicjałami von Petersdororf

Kościół wybudowano w 1822, a został ufundowany przez właścicieli Budna rodzinę von Petersdorf. Wzniesiony w stylu neogotyckim, wymurowany z cegły i kamienia. Wnętrze kościoła było nakryte stropem. Okna oraz portal od południa ostrołukowe. W fasadzie zachodniej portal był zamknięty. Wewnątrz kościoła znajdowały się figury późnogotyckie.
Kościelne dzwony były umieszczone na konstrukcji na zewnątrz. Jeden z dzwonów został wykonany przez stargardzkiego ludwisarza Jakob Karstede. Był to warsztat z wielkimi tradycjami i istniał od 1613 roku.

fot. Widoczne miejsce gdzie stał kościół

Wszyscy ówcześni mieszkańcy Budna byli wyznania ewangelickiego.

Herb rodu von Petersdorf

          Po II wojnie światowej zespół parkowo-dworski został przejęty przez miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne i doprowadzony do ruiny, dwór rozebrano, zaś park zarósł i zmienił się w dziki lasek.

Folwark został w dużej części przebudowany lub rozebrany. Obecny układ budynków we wsi nie przypomina tego sprzed II wojny światowej. Zachowało się jedynie kilka zagród z początku XX wieku, reszta budynków to bloki pozostałe z zabudowy PGR  lub nowe budownictwo jednorodzinne. W 1978 roku rozebrano kościół.

          Warto zwrócić uwagę na pozostałości cmentarza niemieckiego, który został uprzątnięty i oczyszczany z chwastów oraz krzaków. Odsłonięto pozostałości grobów oraz kaplicy, która znajdowała się na środku cmentarza. Działania związane z uprzątnięciem cmentarza odbyły się w ramach projektu Gminy Goleniów „Rewitalizacja poniemieckich nekropolii: Od przeszłości do teraźniejszości”. 

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1734- 120 mieszkańców

1871- 183 mieszkańców

1905- 168 mieszkańców

1939- 163 mieszkańców

2009- 218 mieszkańców

Mapa Budna z roku 1922