Miejscowość położona jest ok. 8 km na zachód od Maszewa,
oddalona ok. 2,5 km na płn.-wsch. od Przemocza przy drodze Rożnowo Nowogardzkie
– Tarnowo.
Folwark – zagroda był
własnością gminy wiejskiej Przemocze. Założony został w początkach XIX w. jako
zagroda wolnego sołtysa, należąca do rodziny Berg. List lenny z 1820 roku
wydany rodzinie Berg przez magistrat Stargardu, mówił o prawie dziedziczenia
folwarku, obowiązującym już od 1817 r. W 1834 r. folwark Berg’a miał wielkość
108 mg. W 1864 r. zamieszkiwało tu 47 osób, były 3 domy mieszkalne i 13
gospodarczych. W 2 poł. XIX w. i 1 poł. XX w. kilkakrotnie zmieniali się jego
posiadacze i obszar: w 1914 r. – 160 ha, w 1939 r. – 137 ha. Stale jednak był
folwarkiem podległym Przemoczu. Dane statystyczne, odnoszące się do folwarku,
były łączone z danymi dotyczącymi wsi.
Miejscowość jest położona ok. 2 km na płn. od Maszewa.
Dawny folwark domeny Maszewo wraz z wsią. Pierwsza informacja o miejscowości pochodzi z 1691 r. W inwentarzu domeny z 1691 r. wzmiankowano istnienie w Wisławiu kościoła z ryglówki, obok którego stała dzwonnica. Ponadto była tam zagroda pastora i podwórze folwarczne. We wsi były też zagrody: wolnego sołtysa, 8 chłopów pełno rolnych, wiatrak z zagrodą młynarza, który równocześnie posiadał karczmę. Oprócz tego były przy drodze dojazdowej 3 zagrody wolnych chłopów małorolnych. Informacji z późniejszych okresów brak. Prawdopodobnie były łączone z danymi dotyczącymi miasta Maszewa. Z 1939 r. pochodzą informacje o należących do Maszewa gruntach w Wisławiu, wielkości 638 ha. Był tu także folwark E.Kocha o wielkości 97 ha oraz 12 zagród po 22-37 ha.
Wieś jest położona 8 km na zachód od Maszewa, przy lokalnej
drodze Tarnowo-Mosty.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1523 roku. Wynika z niej, że część ziem w Tarnowie należała do rodu rycerskiego Petersdorpe (Petersdorf). Z dokumentu z 1689 wiadomo, że pozostałe części posiadała kapituła kamieńska a także generał von Weyer. W tym to roku całość ziem przejęli członkowie rodziny Petersdorf. W 1744 majątek sprzedano, lecz w krótkim czasie (1763) powraca do rodziny Petersdorf, pozostając ich własnością do roku 1945. W 1872 r. do majątku należało 13 budynków mieszkalnych, 1 przemysłowy oraz 13 innych obiektów – zapewne gospodarczych. Areał gruntów w k. XIX w. wynosił 790 ha (w 2. ćwierci XX w. powiększony do 1 121 ha).
fot. Kamień z inicjałami von Peterdorfów umieszczony w murze okalającym dawny majątek
Oprócz majątku w Tarnowie istniała niewielka wieś chłopska. Brak wcześniejszych danych historycznych pozwala mniemać, że wydzieliła się stosunkowo późno. W 1872 r. było tu 6 gospodarstw chłopskich a w liczbie 10 budynków mieszkalnych znajdował się dom pastora, dom wdów po kaznodziejach a także dom zakrystiana – pełniący rolę szkoły wiejskiej.
fot. Kamień w murze kościoła z inicjałami jednego z członków rodziny von Petersdorf
Kościół wybudowano przypuszczalnie w k. XVIII v. i przebudowano w 1 pół. XIX w., zakładając przy nim cmentarz. Pierwotnie kościół posiadał wieżę, która została rozebrana po wojnie. W ścianie kościoła umieszczona jest tablica pamiątkowa poświęcona jednemu z członków rodziny Petersdorf.
fot. Plan kościoła.
Jej treść brzmi (tłumaczenie tekstu Tomasz Wetta) :
„Ku pamięci Hermanna Bruno von Petersdorff urodzonego tutaj 20 czerwca 1844 roku porucznika w 3 Turyńskim Regimencie Piechoty nr 71, poległego na czele dowodzonego przez niego oddziału podczas zwycięskiej operacji przeciwko wrogowi w dniu 22 lipca 1866 roku, w ostatniej godzinie walki pod Gamsenberg k/Pressburga. Jego zwłoki zostały pochowane przez jego kameradów na cmentarzu w Murchegg w Dolnej Austrii. Jego dusza odeszła do Boga, od którego przyszła i teraz jest pod jego opieką. Pamięć o nim żyje w sercach wszystkich, którzy go znali, nosił on bowiem w sobie pokój, radość, miłość i poczucie obowiązku, aż po dzień swojej śmierci.”
Tuż za parkiem znajduje się pomnik, poświęcony dwóm Matyldom z rodu von Petersdorf.
Były w rodzinie von Petersdorf dwie Matyldy.
Pierwsza to Mathilde Hippolyta Von Petersdorff urodzona 22 października 1838 roku w Tarnowie. Była córką Hermana K.
V.Petersdorff, Heer von Großenhagen i Hippolyty Freiin Sophie Von Bülow. Zmarła
w Saksonii 11 października 1929 roku. Druga to Mathilde Henriette Julie von
Petersdorff (z domu Von Schwemler). Urodziła się 20 listopada 1829 roku w
Trier. Była żoną Kurt G.F. von Petersdorff i zmarła w Tarnowie 19 lipca 1906
roku.
W 1932 r. w Tarnowie było 28 budynków mieszkalnych i 65 gospodarczych.
Miejscowość jest położona 5,5 km na płd.-wsch. od Maszewa
przy lokalnej drodze Maszewo – Nastazin.
Wieś chłopska z kościołem parafialnym, pochodzącym z okresu średniowiecza w początkowym okresie była lennem rodu von Wedel. Brak jest dokładniejszych danych historycznych datujących zmiany własnościowe. Wiadomo, że von Wedel w średniowieczu zapisali wieś klasztorowi w Marianowie, chcąc mieć tam rodową kaplicę grobowa. W następnych latach Sokolniki należały do domeny państwowej. Już w XVII w. 12 chłopów otrzymało nadania gruntu domenalnego.
fot. Cmentarz przykościelny rok 1932
Najstarszy z dokumentów nadań wystawiony był w roku 1593. W 1804 r. prawie wszyscy chłopi mieli prawo wieczystej dzierżawy. Ostatnie 6 zagród pełno rolnych chłopów otrzymało ją w 1815 r. z zastrzeżeniem wykonywania prac publicznych. W 1872 r. była w Sokolnikach zagroda wolnego sołtysa, 17 zagród pełno rolnych chłopów, 2 półrolnicze, 4 zagrodnicze i 12 chałupniczych. Była również zagroda parafialna z domem kaznodziei, stajnią i stodołą oraz zagrodą zakrystiana z domem mieszkalnym (będącym również szkołą) stajnią i stodołą. Było 70 budynków mieszkalnych, 2 rzemieślnicze oraz 86 innych. 47 posiadaczy gruntu użytkowało areał 4 343 mg.
fot. Widok na wioskę z wieży kościoła
Ziemia należała również do kościoła. W końcu XIX w. gotycki kościół został przebudowany i dobudowano doń wieżę. W 1914 r. wzmiankowany był folwark gminy wiejskiej o wielkości 133 ha, którego właścicielem był. R.Spiegel. Tenże folwark, nie zmieniając właściciela ani wielkości, określany był w 1929 r. jako folwark wolnego sołtysa, zaś w 1939 r. jako zagroda. W 1939 r. odnotowano istnienie 15 zagród chłopskich o pow. 24-49 ha. W 1932 r. ziemia wsi liczyła 1110 ha. Znajdowały się tu 63 domy mieszkalne, 83 gospodarcze.
fot. Pozostałości mechanizmu zegara na wieży
W kościele znajduje się przepiękna zabytkowa ambona z I połowy XVII wieku. W arkadach korpusu ambony znajdują się malowidła przedstawiające ewangelistów: św. Mateusza, św. Marka, św. Łukasza i św. Jana.
W podłodze kościoła znajduje się płyta nagrobna pastora z 1778 roku.
Napis brzmi:
„Mistrz Johann Gohr pastor w Falkenberg i Bentz rok 1778 .Tu leży biedny człowiek, który wierzył w Chrystusa i zmarł”
Rożnowo położone jest ok. 6 km na zachód od Maszewa, przy
drodze nr 141.
Wieś powstała w średniowieczu, dokładnej daty lokacji na podstawie dostępnych źródeł nie da się ustalić. W każdym razie już w końcu XV w. była to wieś kościelna, parafialna. Jako właścicieli części Rożnowa wymienia się rody Bork, Dewitz Mildenitz, Petersdorf, a w ostatniej ćwierci XVI w. – von Eberstein. Od XVII w. panowie lenni nie są już wzmiankowani, a wieś uzyskuje typowo chłopski charakter. W 1872 r. było tu 17 zagród chłopskich, 4 zagrodnicze oraz 6 chałupników.
Widokówka z kolekcji Wojciech Janda
Ponieważ ówczesna liczba mieszkańców wynosiła 420 osób – znaczna ich część musiała być zatrudniona poza rolnictwem. Budynków mieszkalnych było 58 (w tym 3 rzemieślnicze), ponadto zagroda pastora oraz dom zakrystiana, pełniący też funkcję szkoły. W latach 30. XX w. liczba budynków mieszkalnych wynosiła 30, gospodarczych 82.
We wsi znajduje się kościół zbudowany na początku XV wieku. Dokumenty z tego okresu wymieniają jako proboszcza Cristianusa Thele. W 1750 Rożnowo stało się samodzielną parafią protestancką wyznania ewangelicko-unijnego. W 1797 roku pożar spowodował częściowe zniszczenie kościoła. W czasie remontu zmieniono wówczas kształt okien i głównego wejścia, zamurowano wejście w ścianie południowej i wybudowano drewnianą wieżę. W czasie II wojny światowej kościół zdewastowano. W roku 1945 kościół przejęli napływający do wsi katolicy. 9 czerwca 1946 roku kościół poświęcono nadając mu wezwanie św. Antoniego. Dziś kościół jest wpisany do rejestru zabytków – nr rej. 410 z 5.12.1963 r. Teren kościoła otoczony jest kamiennym murem z bramami od północy i południa oraz furtą od zachodu. Do 1945 roku na tym terenie był cmentarz. Po wojnie usunięto nagrobki niemieckie, a teren splantowano.
fot. Organy Gruneberga znajdujące się w kościele. Mają numer 432 z roku 1901.
Przy kościele znajduje się pomnik poświęcony mieszkańcom wsi poległym w I wojnie światowej. Nazwiska poległych zostały przykryte tynkiem.
Miejscowość jest położona ok. 3 km na północny zachód od
Maszewa. Współcześnie wieś podzielona w wyraźny sposób na dwie części (przy
szosie Maszewo-Goleniów znajduje się kolonia z lat 30-tych XX w.) odległe od
siebie o ok. 2 km. W literaturze pojawiają się nazwy Resehl, Resele, Rehsel.
Majątek rycerski i wieś Radzanek istniały już w XV wieku. Podzielone na dwie części należały do rodów Dewitz i Petersdorf. Dobra rodu Dewitz przeszły kolejno we władanie rodów von Eberstein i Flemming. W 1628 r. były już częścią domeny państwowej, w której znajdował się wówczas folwark i zagrody chłopskie, karczma, młyn i kuźnia. Około 1692 r. została wzniesiona nowa karczma – dom kryty strzechą wraz z zagrodą. Pierwsza, odrębna informacja o wsi Radzanek pochodzi z 1726 roku. Mieszkało tu wówczas 3 chłopów. Płacono podatki na kościół, do kościoła należała też ziemia w Radzanku. Wnioskować z tego można, że we wsi w XVIII w był już kościół, prawdopodobnie ryglowy. W XIX w. zbudowano obecnie istniejący kościół neogotycki. W 1872 roku we wsi znajdowały się 4 zagrody chłopskie i 7 zagrodniczych. Było wówczas 12 budynków mieszkalnych, 1 przemysłowy oraz 23 inne budynki – wśród nich szkoła. Łączna wielkość gruntów wynosiła 1 215 mg. W 1939 roku, po parcelacji majątku, we wsi było 10 zagród po 22-43 ha (niezależnie od wzmiankowanych zagród nowych – obecna kolonia Radzanek). W 1932 r. wieś posiadała 902 ha ziemi. Było tu 26 budynków mieszkalnych, 57 gospodarczych.
fot. Pałac w Radzanku, rok 2013. Dziś już nie istnieje.
Według protokółu z 1726 roku w królewskim folwarku o areale
435 mg był dom mieszkalny z ryglówki kryty strzechą, 1 stodoła ze stajnią oraz
owczarnia. Jak wynika z recesu spisowego w 1837 roku, podającego stan majątku w
XVIII wieku – folwark miał 941 mg ziemi oraz podporządkowane mu były 4 zagrody
chłopskie i 4 zagrodnicze o łącznym areale 955 mg. Druga część dóbr Radzanek
była od średniowiecza we władaniu członków roku Petersdorf. Potwierdzono to w
1569 roku ponownym nadaniem im praw lennych poprzez księcia Barnima. W XVIII
wieku do rodziny Petersdorf należały w Radzanku zaledwie 3 gospodarstwa zagrodnicze.
W 1807 r., w okresie sprzedaży ziem domeny królewskiej, starosta v. Petersdorf
zakupił całość folwarku domenalnego w Radzanku, łącząc go ze swymi dobrami. W
1872 roku znajdowało się tu 12 budynków mieszkalnych, 2 przemysłowe i 15 innych
(prawdopodobnie gospodarczych). Majątek liczył 2 791 mg. W 1892 roku folwark
miał wielkość 699 ha i posiadał już wówczas gorzelnię. Do lat 20-tych XX wieku
majątek był nadal we władaniu rodziny Petersdorf. Ok. 1929 roku dobra o
wielkości 825 ha nabyte zostały przez Pomorskie Towarzystwo Ziemskie w celu ich
parcelacji. W 1939 roku istniało już 9 nowo wybudowanych zagród z areałem po
20-25 ha oraz folwark – resztówka z 233 ha, którego właścicielem był
K.Beyersdorff. W końcu XIX w. mapa z 1890 r. dokumentuje istnienie dwóch
założeń folwarcznych. Bardziej wysunięty na północ był zespół dworsko-parkowy z
jeziorem, gorzelnią i podwórzem gospodarczym. Podwórze owo miało kształt
podkowy otwartej w kierunku jeziora. Na południe od opisanego znajdował się
drugi folwark, który tworzyły duże budynki gospodarcze i dwa czworaki.
Aktualnie istniejący dwór wybudowano w 1934 r. Budynki inwentarskie i składowe
pochodzą głównie z lat 10. XX w. oraz z okresu po 1945 r. Wyjątkiem jest
gorzelnia, wybudowana w latach 80/90. XIX w.
Wieś położona ok. 10 km na południowy zachód od Maszewa,
przy drodze łączącej Goleniów z szosą Szczecin-Chociwel.
Przemocze to wieś chłopska o średniowiecznym rodowodzie – z kościołem z XV w. Pierwsza wzmianka w dokumentach o wsi „Premuze” pochodzi z 1269 r. W 1560 r. należała do dóbr hr. v. Eberstein, następnie do domeny w Stargardzie. W XVIII w. (od roku 1766 poczynając) wymieniane były kilkakrotnie dwa znajdujące się obok wsi młyny: „górny” i „dolny”. Od ostatniej ćwierci XVIII w. po rok 1831 trwał proces regulacji gruntów pomiędzy gminą miejską Stargard, a chłopami z Przemoczą – i proces ich uwłaszczania. We wsi były wówczas oprócz młynów, znaczące gospodarstwa karczmarza i kowala oraz zagroda wolnego sołtysa Berg’a (folwark Bergruhe).
Wieś leży przy drodze nr.113 łączącej Goleniów z Maszewem.
Pogrzymie założono jako kolonię w 1820 r. przez C.A.F.Karbe,
właściciela majątku Mosty, na należących doń ziemiach. Teren przeznaczony pod
osadę był w tym czasie częściowo zalesiony. Umowy zawarte z 20 kolonistami
zawierały klauzulę niesprzedawalności nabytych gospodarstw bez zgody
właściciela majątku oraz obowiązek wzniesienia w przeciągu dwóch lat
niezbędnych budynków, a wcześniej dokonania karczunku.
Charakterystyczne, że od nowych osadników wymagano swego rodzaju świadectwa moralności, wydanego przez przedstawicieli sądu i kościoła w miejscu ich wcześniejszego zamieszkania. Kanonem podziału gruntu były działki o wielkości 63,45 i 25 mg. W roku 1867 we wsi były 24 gospodarstwa, 24 budynki mieszkalne. Kościół i szkoła znajdowały się w Mostach. Na początku lat 30. XX w. liczba domów mieszkalnych wzrosła tylko o jeden, natomiast liczba mieszkańców zmniejszyła się.
Miejscowość położona jest ok. 8 km na wschód od Maszewa.
Wieś chłopska o średniowiecznym rodowodzie. W jej centrum znajdował się kościół kamienny z okresu późnego gotyku (wieża z XVI w.) Kościół ten zniszczony w okresie ostatniej wojny, odbudowany w roku 1997. Według źródeł historycznych z 1784 r. znajdował się tu duży majątek ziemski, własność rodu Wedel. Od XIX w. wieś chłopska bez śladów założenia folwarcznego. W 1932 r. wieś posiadała wielkość 1 413 ha, było tu 81 budynków mieszkalnych i 92 gospodarcze, zamieszkiwało ją 508 osób. W 1939 r. we wsi było 26 zagród chłopskich o areale 20-60 ha.
Wieś położona ok. 11 km na północny wschód od Maszewa przy
lokalnej drodze Bagna – Nastazin.
Wieś powstała w czasie średniowiecza na skrzyżowaniu starej drogi Dobra Nowogardzka – Stargard z drogą do Chociwla. Ziemie rycerskie we wcześniejszym okresie podzielone były na 2 części: A) lenno rodu Dewitz z dwoma niewielkimi folwarkami, 9 zagrodami chłopskimi, karczmą, kuźnią i 3 chałupnikami. Ponadto 1,5 zagrody tworzyło tu tzw. „mały folwark”. B) 8 zagród należących do różnych okolicznych majątków. Brak jest sprecyzowanych dat wyjaśniających zmiany własnościowe. Wiadomo, że już w XVIII w. swoje zagrody chłopi, w większości, posiadali na własność a 3 zagrody z lenna Dewitz należały do szpitala w Dobrej Nowogardzkiej.
W 1872 r. wieś składała się z 17,5 zagród chłopskich – w tym była karczma i kuźnia, 2 chłopi na ziemi kościelnej oraz 1 osadnik. Trzy zagrody nadal należały do szpitala. Całość ziemi we wsi – to 4 526 mg. Było tu 57 budynków mieszkalnych, 3 rzemieślnicze i 67 innych: wśród nich pastorówka i szkoła. W 1932 r. wieś posiadała 1 165 ha gruntów, 73 budynki mieszkalne, 84 gospodarcze. W 1939 r. w Mokrem było 20 zagród po 22 – 60 ha.
fot. Kościół w Mokre, rok 1932
fot. Kościół w Mokre, rok 2019
fot.Wnętrze kościoła
Po 1945 r. wieś utrzymała charakter wsi rolników indywidualnych.
fot. Pomnik poświęcony poległym mieszkańcom wsi w czasie I WŚ
