Kościół p.w. św. Katarzyny w Goleniowie

Kościół św. Katarzyny, który znamy współcześnie zbudowano w XV w. częściowo na fundamentach kościoła romańskiego, który wzmiankowany jest w 1271 r. Analiza murów wskazuje, że był on wznoszony w dwóch etapach. W pierwszym (I połowa XV w.) wybudowano na rzucie zbliżonym do kwadratu trójnawowy halowy korpus trzyprzęsłowy, wsparty na czterech filarach, powiększony o wydłużone prezbiterium, zamknięte trójbocznie od strony wschodniej z przyległą od północy parterową zakrystią oraz postawioną na rzucie kwadratu, wysoką wieżą od strony zachodniej. W drugim etapie wykonano od strony północnej, cztery kaplice i podwyższono o jedno piętro zakrystię, stąd zmniejszono okno w ścianie bocznej prezbiterium. Od strony południowej dostawiono kruchtę i kaplicę oraz po obu stronach wieży wysokie kaplice. Bryła korpusu została nakryta dwuspadowym dachem, niższe od korpusu, prezbiterium dachem dwuspadowym, załamanym trójbocznie od wschodu, a wieża górująca nad całością świątyni strzelistym hełmem, który znamy z mapy Lubinusa z roku 1618.

Zwycięstwo reformacji i przejęcie kościoła przez protestantów po 1534 r. doprowadziło do jego zubożenia. Liczne pożary jakie nawiedzały miasto w XVI i XVII w. nie ominęły kościoła, który dwukrotnie spłonął. W 1621 r. wraz z kościołem spłonęła 1/3 miasta a w 1686 r. niemal całe miasto. W ostatnim pożarze wypalił się cały średniowieczny wystrój, wszystkie architektoniczne detale, kaplice i ołtarz główny, spaliły się wszystkie dokumenty dotyczące historii świątyni. 

Prowadzone remonty w XVIII wieku i początkach XIX wieku nie przywróciły już świątyni jej średniowiecznego wyglądu, zniknęło całe wcześniejsze wyposażenie. Ze średniowiecznej późnogotyckiej świątyni pozostały w zasadzie tylko mury z układem przypór, profilowany portal zachodni w wieży, a we wnętrzu, układ przęseł, osie portali i okien. Zrezygnowano ze strzelistości wieży, obniżając dach i nadając mu namiotowy kształt, podobny do dzisiejszego.

W połowie XIX w. opracowano projekt remontu kościoła, którego założeniem była całkowita regotyzacja świątyni, mająca na celu odtworzenie wszystkich brakujących elementów wnętrza w formach gotyckich, znanych w podobnych kościołach.

W latach 1865-1867 wykonano wszystkie detale architektoniczne okien, wejść, filarów, sklepień i szczytów kaplic. Cały kościół pozostawiono w surowej cegle z wyjątkiem sklepień, które otynkowano i pokryto delikatną polichromią z wątkiem geometrycznym i roślinnym. W końcu lat siedemdziesiątych, wstawiono nowe witraże, ołtarz, ambonę, ławki, które otrzymały również neogotyki charakter.

W 1892 r. wykonano neogotyckie zwieńczenie wieży w formie wyprowadzonych z czwartej kondygnacji czterech narożnych wieżyczek i czterech trójkątnych szczytów z zegarami, spomiędzy których wychodziła wysoka ośmioboczna iglica zwieńczona sterczyną w formie kuli z krzyżem.

Istniejący obok kościoła od czasów średniowiecznych cmentarz (nieczynny od 1865 r.) w 1895 r. splantowano i wybrukowano kamieniem polnym.

W marcu 1945 roku w trakcie walk o miasto kościół został mocno uszkodzony, spaliły się dachy, runęły sklepienia i części murów, wypaliło się wnętrze.

fot. Zdjęcia z roku 1947. Zakupione na www.fotomemoria.pl.

Wiosną 1957 roku powstał Komitet Odbudowy Świątyni z księdzem proboszczem S. Wieczorkiem na czele. Jeszcze tego roku rozpoczęto odbudowę. W trakcie odbudowy zrezygnowano z odtworzenia neogotyckiej wieży z 1892 r. przywracając jej formę XVIII-wieczną, w postaci niewysokiego dachu namiotowego zwieńczonego krzyżem oraz ozdobnego zwieńczenia szczytu dachu od strony wschodniej. We wnętrzu natomiast z polichromii, witraży i dawnego neogotyckiego wnętrza, stawiając zupełnie nowy ołtarz w formie krzyża, ambonę i ławki. 26.XI.1961 r. ksiądz biskup Ignacy Jeż dokonał poświęcenia odbudowanej świątyni. Dalsze prace wykończeniowe przy wieży i wnętrzu prowadzono do 1967 r. Obecny kształt świątyni posiada ze średniowiecza w zasadzie tylko mury obwodowe, natomiast wystrój wewnętrzny odtwarzany jest na planach XIX wiecznej regotyzacji.

Dłuższa elewacja od strony południowej, podzielona została rytmem uskokowym przypór, pomiędzy którymi umieszczone zostały wysokie ostrołukowe okna oraz niewielka kruchta dobudowana do środkowego przęsła pomiędzy dwie przypory korpusu. Wnętrze kruchty skomunikowane zostało do naw dużą koszową arkadą. Kruchta założona została na rzucie kwadratu do wysokości 2/3 korpusu nawowego i pokryta sklepieniem trójuskokowym, jednym z najwspanialszych wśród tego typu rozwiązań.

fot. Zdjęcie z roku 1990. Autor Jacek Panek

Elewacja ściany wejściowej zwieńczona jest schodkowym trójkątnym szczytem wypełnionym dekoracyjnymi blaszkami pochodzącymi z okresu regotyzacji XIX wiecznej. Ściana podzielona została uskokowymi przyporami na dwie części i występuje w układzie dwustronnym. W przyziemiu umieszczony został ostrołukowy portal, posiadający płytkie ościeże złożone z dwóch faz i jednego uskoku. Powyżej dwa ostrołukowe okna, całość zwieńczona jest ozdobnym fryzem i gzymsem wieńczącym.

Elewację ściany północnej tworzą zakrystia i kaplice, które sięgają łącznie z dachami do połowy wysokości korpusu nawowego, zostały zwieńczone trójkątnymi, schodkowymi szczytami. Usytuowane zostało tu również wejście w formie ostrołukowego portalu, nad którym umieszczono trzy małe ostrołukowe blanki. Szczyt nawy głównej od strony wschodniej podzielony został ostrołukowymi blendami i sterczynami.

Braki części wieży od strony północnej i południowej, pierwszej i drugiej kondygnacji, wypełniają dostawione kaplice, przykryte dachami pulpitowymi. Wyższe kondygnacje wieży posiadają ostrołukowe okna i blendy oraz dekoracyjne fryzy i gzymsy, pochodzące z okresu XIX wiecznej regotyzacji.

W 1996 r. zmieniono ołtarz, który został wykonany według konwencji sakralnej rzeźby gotyckiej w formie tryptyku. Ołtarz tworzy wysoki krzyż i szafkowy tryptyk. Pod krzyżem stoją dwie postaci: Matka Boska Bolesna i Św. Jan Ewangelista. Natomiast tryptyk wypełnia 7 drewnianych rzeźb i centralnie stojąca Matka Boża z Dzieciątkiem w otoczeniu Św. Katarzyny (patronki kościoła), św. Agnieszki i św. Ottona z jednej strony oraz św. Barbary, św. Doroty i św. Mikołaja z drugiej. Całość uzupełnia misterna, cyzelowana dekoracja o motywie roślinno–geometrycznym. Ołtarz w całości wyrzeźbił miejscowy artysta-rzeźbiarz Stanisław Szulc.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *