Przybiernów (do 1945 roku: Pribbernow)

Wieś leży przy trasie S-3 łączącej Szczecin ze Świnoujściem.

Nazwa wsi wg Bronischa najprawdopodobniej pochodzi od słowiańskiego Przybronowo lub Pribarnov.

W latach 20 i 30 tych XX wieku na terenie wsi odnaleziono artefakty z epoki kamienia: 3 siekiery krzemienne z grubą szyjką i wąskie dłuto, topór kamienny, siekierę z wywierconym otworem oraz topór i motykę ze skały. Z epoki brązu odnaleziono: miecz z rękojeścią z brązu z patyną bagienną, uszkodzone i sprasowane naczynia gliniane. Odkryto również pochówki kremacyjne z mieszkań i kurhanów gdzie odnaleziono odłamki gliny, wrzeciona i skremowane szczątki. Znaleziska świadczą o zamieszkiwaniu tej ziemi od bardzo dawna.

fot. Zdjęcie lotnicze wykonane z wysokości 150 metrów w roku 1939. Widokówka z kolekcji Wojciech Janda

fot. Przybiernów z lotu ptaka-czerwiec 2024. Zdjęcie Zbigniew Wilkowski

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1311 roku. W 1321 roku wieś jest w posiadaniu biskupa kamieńskiego. W 1326 roku w Przybiernowie wymieniani są bracia Erhard i Bertold Döring jako właściciele folwarku z 4 łanami ziemi. W roku 1363 biskup kamieński Jan odstąpił majątek Kapitule Kamieńskiej. W 1364 roku wymieniany jest wójt Pribbernow niejaki Bertold von Bandelin. W XV wieku Przybiernów trafia jako zastaw do rodu von Flemming. W 1500 roku nastąpiło odkupienie wsi od von Flemmingów przez przedstawicieli kapituły katedralnej. W 1531 roku wieś odkupuje biskup kamieński.

W 1588 roku wybudowano we wsi młyn zwany „Scherlinke”. Kapituła katedralna przekazała go Barthowi Ruschenbergowi. W 1623 roku wymieniani są z nazwiska podatnicy z Przybiernowa. W 1684 wymienia się 3 opuszczone gospodarstwa z 6 łanami, które dodano do gruntów rolnych leżących na ziemi rycerskiej. W 1706 roku wymienia się tu 15 rolników, 7 dużych chłopów małorolnych, 10 chałupników i 2 pasterzy. W 1744 podana została pełna lista nazwisk właścicieli i poprzednich właścicieli Przybiernowa. W 1750 w Przybiernowie znajduje się 50 domów.  W 1781 w Przybiernowie wybuch pożar, w którego wyniku spłonęło 5 gospodarstw i dwa domy rodzinne. W 1786 roku utworzono majątek Klamannswalde. W 1811 nastąpiła sprzedaż dworu. W 1839 we wsi wymieniany jest dwór, 15 rolników, 5 robotników rolnych, 2 połączone gospodarstwa robotników rolnych, młynarz, kowal, 22 rolników i właścicieli -mieszkańców.

fot. Plan wsi Przybiernów z przełomu lat 1804/05

W 1846 roku założony został majątek Heinrichshof (Sosnowice) przez właściciela ziemskiego Heinricha Lobedan.  W 1868 w Przybiernowie było 75 domów mieszkalnych, zabudowa proboszczówki, dwuklasowa szkoła, posiadłość młynarza, dom ubogich, kuźnia, od 1859 roku bita szosa z Goleniowa do Przybiernowa, Wolina i Kamienia Pomorskiego, od 1888 roku szosa z Przybiernowa do Goleniowa oraz do Stepnicy. W 1892 roku wytyczono w pobliżu linię kolejową, wieś posiadała pocztę oraz stację dyliżansów.

W 1870 roku wymienia się folwark z budynkami gospodarczymi, posiadający 3476 akrów i 138 mieszkańców, a w samej wsi 58 właścicieli ziemskich w tym 30 chałupników z 2027 akrami i 728 mieszkańców. W 1906 roku założono 30 gospodarstw czynszowych. W Przybiernowie znajdował się  posterunek policji, posiadający własny areszt. W centrum wsi znajduje się kościół, przed 1945 ewangelicki dziś katolicki.

fot. Widokówka z roku 1902, wysłana do Drezna. Kolekcja Wojciech Janda

fot. Widokówka z roku 1912, przedstawiająca budynek hotelu, który istnieje do dziś. Kolekcja Wojciech Janda

fot. Widokówka z roku 1943. Kolekcja Wojciech Janda

Wg opisu Bronischa w 1939 roku w Przybiernowie znajdował się jeszcze jedyny zachowany dom z przełomu XVII/XVIII wieku. Był to dom mieszkalny należący do M.Bohlmanna. Był to budynek dwukondygnacyjny o konstrukcji szkieletowej z drewna dębowego z wypełnieniem glinianym. Posiadał szeroką sień biegnącą przez obie kondygnacje, a po obu jej stronach znajdowały się pomieszczenia mieszkalne i stajnie na dolnej kondygnacji oraz poddasze na siano i zboże na piętrze.

fot. Przybiernów – zakładanie tzw. wiechy na budynku mistrza zegarmistrza Alberta Wendlandta w 1930 roku.

Kolejnym gospodarstwem ze starszym rodowodem było gospodarstwo niejakiego Piepkorna. Znajdowało się ono na południowym krańcu wsi. Był to dawny majątek, a budynek mieszkalny był dwukondygnacyjny z muru pruskiego, otynkowany z kalenicowym dachem czterospadowym. Dach był pokryty dachówką karpiówką z drugiej połowy XVIII w. Po północnej stronie gospodarstwa znajdowała się stodoła. Był to budynek szachulcowy z dachem krytym strzechą, a na jednej z belek znajdowała się data „1759”.

fot. Majątek Piepkorna w roku 1939

Na południowym krańcu wsi, na wzgórzu młyńskim znajdował się wiatrak. W 1939 roku był w bardzo dobrym stanie. Był to budynek z 1837 roku, którego ówczesnym właścicielem był Strauß. Na jednej z belek znajdowała się inskrypcja „Fimmer und Flammen rissen mich nieder, mit Gottes Hilfe steh ich schon wieder” – „Ogień i płomienie powaliły mnie na ziemię, z Bożą pomocą już znowu stoję”. Z inskrypcji wynika, iż człowiek ten musiał przejść bardzo trudne chwile w swoim życiu, ale udało mu się przezwyciężyć trudności.  Z inskrypcji można wnioskować, iż był to pożar.

fot. Wiatrak należący do Straußa, rok 1939

fot. Rysunek wiatraka Straußa w skali 1:200

W 1939 roku Przybiernów liczył 1097 mieszkańców, a do wsi należały osady: Friedrichsfelde (Bratonie), Heinrichshof (Sosnowice) i Klamannswalde.

W pobliżu Przybiernowa znajdował się zamek Camenz. Wielokrotnie wymieniany w średniowiecznych kronikach. Położony był na styku granic ziem wsi: Pribbernow (Przybiernów), Medewitz (Miodowice), Sabessow (Zabierzewo) i Kantreck (Łoźnica). Zgodnie z opisem granic ziem Stargardu i Massow (Maszewo) z 1269 roku, jedna połowa castelli quod dicitur Camenz” – „Zamek, który nazywa się Camenz” należała do ksiecia pomorskiego, a druga do biskupa i kapituły katedralnej w Kammin (Kamień Pomorski). Wg Friedricha von Dregera i Christiana Friedricha Wutstrack, dwóch znamienitych ówczesnych historyków ziemi pomorskiej, odpowiednio w roku 1748 i 1793, wał dawnego zamku, który leżał na ziemiach posiadłości Kantreck, był nadal widoczny. Dziś niestety nie jesteśmy w stanie odnaleźć lokalizacji owego książęcego zamku. Wg Wutstracka w dawnym domku myśliwskim należącym do książąt pomorskich koło wsi Pribbernow, w dniu 31 października 1622 roku zmarł książę Ulryk I. Książe Ulryk I władał pomorskimi domenami w Szczecinku i Darłowie. To właśnie do tej drugiej miejscowości podążał, kiedy to źle się poczuł w dniu 11 października 1622 roku i zatrzymał się w książęcym dworku myśliwskim, gdzie zmarł 20 dni później. Został pochowany w kościele zamkowym w Szczecinie. Czy zamek i domek myśliwski to to samo? Pewnie tak, choć pewności nie mam.

fot. Mapa osadnictwa w okresie średniowiecza z widocznym zaznaczonym zamkiem Camenz

Podczas II wojny światowej Przybiernów został zdobyty w wyniku operacji pomorskiej. Dnia 6 marca 1945 roku jednostki 23 Dywizji Piechoty zdobyły Przybiernów, a tereny te zostały objęte administracją polska i znalazły się w granicach Rzeczpospolitej.

fot. Oddział kawalerii Wojska Polskiego w Przybiernowie w dniu 08.04.1945 rok

Do 1946 roku miejscowość nosiła nazwę przejściową – Przyborowo. Od roku 1947 Przybiernów jest siedzibą władz gminnych, a gmina Przybiernów należy ówcześnie do powiatu kamieńskiego. Od roku 1954 Przybiernów należy do powiatu goleniowskiego.

W roku 2019 Przybiernów liczył 1599 mieszkańców.

fot. Mapa Przybiernowa i okolic z 1942 roku

Tłumaczenie z języka niemieckiego: Tomasz Wetta

Jeden komentarz do “Przybiernów (do 1945 roku: Pribbernow)”

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *