Redło (do 1945 Pflugrade)

Wieś jest położona 10 km na południe od Nowogardu oraz 5 km na południowy – wschód od Osiny. Należąca do Gminy Osina. W pobliżu osady odkryto cmentarzysko datowane na okres późno lateński brązowym naszyjnikiem zawiasowym i dwoma brązowymi klamrami do pasa.

Nazwa wsi wywodzi się od radła i radlenia (niem. Pflug – radło, pług). Osada założona została więc w lesie lub na nieuprawnej ziemi, którą należało dopiero wykarczować i zaorać. Legenda mówi, iż podczas „morowego powietrza” postawiono wieś oborać srebrnym radłem, na skutek czego zaraza nie przedarła się do osady i nie zebrała tutaj ofiar. Na mapie Lubinusa z 1618 r. oznaczona jako Plochrade.

fot. Widokówka z lat 30-tych XX wieku, widoczna na niej szkoła, kościół, gospoda Jobsta Kleinschmidta i Dom Naczelnika Urzędu. Widokówka z kolekcji Wojciech Janda

W 1566 roku hrabia Ludwik von Eberstein założył dwa folwarki, pierwszy w Pflugrade (Redło), a drugi w Rothenfier (Czermnica). W Redle oprócz folwarku założył owczarnię. Ponieważ wokół było dużo nieużytkowej ziemi ornej, pozwolił ją wykarczować. Do majątku dołączył 4 zagrody i kilka opuszczonych budynków, co powiększyło jego majątek o 6 łanów. Dołączył również część ziemi ornej należącej do Langkafel (Długołęka). Dzięki temu co roku na polach siał:

16 dr (drömt – jednostka objętości zboża, 1 dr to około 750 kg) – żyta

10 dr -jęczmienia

12 dr – owsa

Folwark został zbudowany z domem mieszkalnym dla właściciela oraz budynkami w których można było pomieścić do 90 sztuk bydła. W nowej owczarni mieściło się około 100 owiec. W 1579 folwark przejął hrabia Wolfgang von Eberstein z Maszewa. Sporządzony wówczas inwentarz wymienił 26 łanów chłopskich, 4 łany kościelne, 9 chłopów, 2 zagrodników, kuźnię, karczmę. Właściciel w owym czasie pobierał czynsz dzierżawny w wysokości: 23 florenów, 20 krajcarów, 3 i ½ feniga.  W 1591 roku hrabia Wolfgang von Eberstein przeniósł swoją rezydencję z zameczku myśliwskiego Wolfsburg położonego między Retztow (Redestowo), a Fanger (Węgorza) do Pflugrade (Redło) z powodu wrogości miedzy nim, a mieszczanami z Massow (Maszewo).

W 1653 roku po negocjacjach miedzy Brandenburgia a Szwecją, utworzono szlak pocztowy, prowadzący z Berlina, przez Brandenburgię, Stargard, Maszewo, Dolgenkrug (koło Maciejewa), Redło, Nowogard i dalej do Królewca i Gdańska. W 1657 jako właściciel wymieniany jest Hasso von Flemming do którego należał równie majątek w Schönhagen (Osina). Musiał on na wezwanie udostępniać po jednym koniu dla oddziału Ebersteina, w przeciwnym razie zostałby postawiony przed sądem dworskim w Kołobrzegu.

fot. Widokówka z lat 30-tych XX wieku. Widoczna szkoła, kościół i sklep Franza Roggenbuck. Widokówka z kolekcji Wojciech Janda

W 1666 roku w spisach ludności Pomorza, po sporządzeniu rejestrów podatkowych, w Redle wymienia się:

Właściciel – marszałek ziemski – von Flemming

Hans Kontze – bezdzietny

Hinrich Falcke – kraczmarz

Christian Degener – został w tym samym roku zastrzelony przez czeladnika kupieckiego z Kołobrzegu- Jacoba Rangego. Żona jego  pozostała z 7 małych dzieci i była z 8 w ciąży.

Urban Lütke, Pohlemann i Bülow.

W 1717 r. 6 chłopów oraz 14,5 łana tytułem zastawu należało do rodziny von Brunschweig.

fot. Widokówka z roku 192o. Widoczna szkoła, kościół i tzw. dom handlowy Griebenowa. Zdjęcie e-bay.

W roku 1719 przeprowadzono kolejny spis dotyczący Redła, w którym wymieniany jest sołtys Jakob Rühlow oraz chłopi posiadający po jednym łanie podlegającym opodatkowaniu oraz pół łana kościelnego. Kolejni opodatkowani to: Michel Ehlert, Christian Tesch i Peter Ehlert mający po półtora łana podlegającego opodatkowaniu każdy. Przy dworze znajduje się 6 łanów chłopskich oraz pół łana chałupniczego z dwóch zagród, a trzecia zagroda należała do proboszcza. W 1738 wymienia się, iż sześciu chłopów zapłaciło tytułem opłaty za służbę: 10 talarów, 7 groszy i 6 fenigów. W owym czasie folwark w Redle posiadał największą liczbę świń w porównaniu z okolicznymi folwarkami, bo aż 50 sztuk. Jako ciekawostkę statystyki podają iż w latach 1743-1749 w Redle, roczne spożycie wódki wynosiło 185 kwart ( około 211 litrów), co uznawano za znaczną ilość. Związane to było z tym, iż przez wieś prowadził szlak pocztowy. 

fot. Gospoda z Redle – lata 20-te XX wieku. Zdjęcie e-bay.

W XVIII wieku całe Redło należało do Urzędu Domeny Państwowej w Maszewie. W 1750 r. mieszkało tutaj 6 chłopów, 1 półchłop, karczmarz oraz 10 chałupników. W roku 1753 w pobliskiej miejscowości Wismar (Wyszomierz), wybudowano wiatrak, a mieszkańcy wsi Redło zostali przymusowo zobowiązani do mielenia zboża w tym właśnie młynie.

W 1784 według radcy konsystorskiego Brüggemanna oprócz folwarku, mieszka tu: proboszcz, zakrystian, 6 chłopów, jeden półrolnik, 11 chałupników, 1 karczmarz, gajowy i pasterz owiec. Miejscowość liczy ówcześnie 30 gospodarstw domowych. W kierunku Osiny, rósł ówcześnie dębowy las. Część tego lasu należała do społeczności wiejskiej, a inna część do króla. Z tego powodu 2/5 żołędzi z dębów przypadało mieszkańcom wsi, a 3/5 trafiała do królewskiej kasy leśnej. Chłopi zostali oczynszowani w 1815 r., zaś w 1823 r. otrzymali na własność swoje zagrody.

W 1824 folwark, obejmujący obszar 894 mórg, przeszadł na własność chłopskich gospodarzy z Redła za kwotę 14 703 talarów. Nabywcami było 7 chłopów, karczmarz i chałupnik. . Podczas późniejszego podziału folwarku, na jego terenie wybudowano 3 pełne gospodarstwa chłopskie, 5 pół gospodarstw i 9 ćwierć gospodarstw. Domy pasterzy i mieszkania robotników dniówkowych przekształcono w 7 chałupniczych zagród.

W 1825 roku urząd w Maszewie (Amt Massow) został rozwiązany, a Redło przeszło pod jurysdykcję urzędu w Nowogardzie (Amt Naugard) i włączone do powiatu nowogardzkiego (Kreis Naugard).

fot. Zdjęcie z lat 30-tych XX wieku, widoczny budynek mieszkalny i kościół. Zdjęcie pochodzi z gazety Pommersche Zeitung

W 1836 r. jeden z bogatych chłopów nazwiskiem Schmeling, kupił cały folwark. Nowy właściciel sprzedał niebawem część gruntów, dzięki czemu założono 17 nowych gospodarstw.

W końcu XIX w. Redło składało się ze 150 budynków, w tym 71 mieszkalnych oraz 4 przemysłowych. Do gospodarzy należało 1032 ha ziemi (644 ha gruntów ornych, 2,1 ha ogrodów, 303 ha łąk i pastwisk, 43 ha lasów, 11 ha terenów zabudowanych). Do miejscowej szkoły uczęszczało 75 dzieci, zaś nauczyciel otrzymywał od każdego ucznia 1 talara oraz furę drewna. W roku 1939 we wsi mieszkało 363 osoby.

W okresie II wojny światowej na robotach przymusowych przebywało we wsi około 30 Polaków. Wyzwolenie przyniosły im oddziały 61 Armii 5 marca 1945 r. W kwietniu 1945 przechodziły przez Redło dwie jednostki polskie: 1 brygada artylerii armat oraz 1 brygada artylerii haubic – pierwsza z nich odpoczywała przez jeden dzień we wsi.

W 2021 roku we wsi mieszkało 202 mieszkańców.

W zachodnie części wsi, na wzgórzu Święta wznosi się późnogotycki kościół zbudowany w XIV wieku z głazów narzutowych. Ma on 16,8 m długości oraz 8,5 m szerokości. Pierwsza wzmianka pisana o świątyni pochodzi z 1490 r., gdy z prezentacji pana von Mildenitz oraz hrabiego von Ebersteina proboszczem w Redle mianowano Jana Wegnera.

Po lewej stronie drogi do Osiny tuż za wioską znajduje się cmentarz polowy z końca XIX w., czytelna jest pierwotna czworoboczna parcela wyznaczona nasadzeniami świerków. Nagrobki usunięto.

Tuż po II wojnie światowej wieś nosiła nazwę Gruda, prawdopodobnie ze względu na podobieństwo dźwiękowe do niemieckiej nazwy Pflugrade. Nazwę Redło wprowadzono od 22.08.1947.

fot.Theodor Friedrich Carl Lenz

Redło ma swojego znanego mieszkańca, a nawet trzech, tylko tym drugim nie ma co się chwalić. Obaj panowie pochodzą z rodziny Lenz. Pierwszy z nich to Theodor Friedrich Carl Lenz urodzony 9 listopada 1846 w Redle, sławny przedsiębiorca i budowniczy kolei.  Uczęszczał do wiejskiej szkoły w Carlshof (Komarowo koło Goleniowa), następnie do gimnazjum w Gollnow (Goleniów) i gimnazjum Marienstiftsgymnasium w Szczecinie, gdzie zaprzyjaźnił się z historykiem Hugo Lemcke. W wieku 20 lat dołączył do biura Kolei Berlin-Szczecin , gdzie pozostał do wybuchu wojny w 1870 roku. Niezdolny do służby polowej po wypadku, pracował przy różnych projektach budowlanych w regionie Szczecina. W 1876 roku założył własną firmę robót inżynieryjnych i pracował przy budowie kolei. Zbudował linię kolejową Altdamm (Dąbie)-Colberger (Kołobrzeg), ukończoną w 1882 roku, jako generalny wykonawca. Lenz zbudował następnie kilka linii kolejowych w Meklemburgii-Schwerinie , nie tylko pokrywając część kosztów budowy, ale także przejmując zarządzanie operacyjne i ryzyko operacyjne przez pierwsze kilka lat. W 1892 roku założył firmę Lenz & Co. GmbH w Szczecinie i pełnił funkcję jej dyrektora zarządzającego. 4 czerwca 1901 roku udziały w licznych, głównie małych kolejowych spółkach akcyjnych zostały skonsolidowane w AG für Verkehrswesen (Spółka Transportowa) . Do 1914 roku firma ta zbudowała około 100 linii kolejowych w Prusach, obejmując prawie 5000 km torów. Od 1903 roku Lenz angażował się także w budowę kolei w niemieckich koloniach w Afryce, początkowo w Niemieckiej Afryce Wschodniej (linia Korogwe-Mombo, później przedłużona do Moshi, znana jako Kolej Usambara ), od 1904 roku w Togo ( linie Lomé-Atakpame i Lomé-Palime ), od 1905 roku w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej (linia Lüderitzbucht-Aus jako południowy odcinek kolei Windhoek-Nakop ) i od 1907 roku w Kamerunie ( linia Bonaberi-Nkongsamba , znana również jako Kolej Północna). W tym celu założył Niemiecką Kolonialną Spółkę Budowlaną i Eksploatacyjną (DKEBBG) , na której czele stał jako spółka zależna AG für Verkehrswesen jako jej prezes. W sumie pod jego kierownictwem w Afryce zbudowano prawie 2000 km linii kolejowych, z których większość była również eksploatowana przez tę firmę. Lenz był także współzałożycielem Colonial Mining Company. Zbudował m.in. koleje wąskotorowe na Pomorzu: Stargardzką, Kołobrzeską, Reską, Gryficką i Słupską. Zmarł 19 sierpnia 1930 roku w Meseritzer Mühle koło Semerow (Ząbrowo koło Świdwina).

fot. Dom rodzinny Friedricha Lenza wg grafiki Kurta Poremby

fot.Fritz Gottlieb Karl Lenz

Drugim z rodziny Lenz znanym, choć z innej tej gorszej strony był Fritz Gottlieb Karl Lenz- lekarz i higienista, antropolog, genetyk człowieka i eugenik. Urodził się 9 marca 1887 roku w Redle. W wieku siedmiu lat przeprowadził się do Szczecina , aby zamieszkać z krewnymi. Ukończył tam w 1905 roku Gimnazjum Realne Schillera. Lenz rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Berlińskim, a po semestrze przeniósł się na Uniwersytet we Fryburgu. We Fryburgu zdał państwowy egzamin lekarski w 1912 roku. W 1921 roku, wraz z Eugenem Fischerem i Erwinem Baurem, opublikował „wpływową standardową pracę, którą Hitler włączył do Mein Kampf. W 1923 roku Fritz Lenz został mianowany profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem instytutu, obejmując pierwszą w Niemczech katedrę higieny rasowej na Uniwersytecie Monachijskim . W 1931 roku wezwał do sterylizacji „najbardziej niekompetentnej jednej trzeciej ludności”. Po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów był jednym z sygnatariuszy apelu w Völkischer Beobachter z 3 maja 1933 r.: „Jedenastu profesorów uniwersytetu monachijskiego popiera Adolfa Hitlera”. Od maja 1933 roku Lenz był członkiem „Rady Doradczej ds. Polityki Ludnościowej i Rasowej przy Ministrze Spraw Wewnętrznych Rzeszy”. 1 maja 1937 roku Lenz wstąpił do NSDAP. Od 1946 roku Lenz był profesorem nadzwyczajnym dziedziczności człowieka w Getyndze, a od 1952 roku profesorem zwyczajnym. Zmarł 6 lipca 1976 roku w Getyndze.

Trzeci z nich Willi Griebenow, wykładowca handlu i badacz regionalny, pisarz, urodził się 10 marca 1897 w Redle, powiat Nowogard (niem. Pflugrade, Kreis Naugard), zmarł 14 lutego 1991 w Holzhausen (Turyngia).
Willi był synem gospodarza Juliusa Griebenowa z Redła. W 1939 r. w Redle mieszkały 363 osoby, w tym dwie o nazwisku Griebenow: Wilhelm i Berta. Byli gospodarzami (niem. Bauer), ale niezbyt bogatymi, gdyż mieli zaledwie 4 ha. Najbogatszy Bauer w Redle miał 185 ha. Griebenowie mieszkali na posesji nr 17 – kościół miał nr 22, remiza strażacka nr 32, transformator nr 40, kowal nr 42, szkoła nr 45.
Willi uczęszczał do preparandy (szkoła przygotowująca do stanu nauczycielskiego) w Maszewie i do seminarium nauczycielskiego w Anklam. Potem studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Berlinie i w 1925 zdał egzamin na dyplomowanego nauczyciela handlowości. W 1928 kontynuował swoje studia w Greifswaldzie, w 1931 doktoryzował się na tamtejszym fakultecie w zakresie prawa i ekonomii politycznej w temacie „Symptomatologia budowy kapitału”, a później był czynnym nauczycielem handlu. Napisał kilka rozpraw, m.in.”O starym cmentarzu”, 1987 i „Prawo tercjalne i gospodarstwa tercjalne na byłym Nowym Pomorzu Przednim i Rugii”, 1989.
Był żonaty z Charlotte Brandt (1902-1954) i miał 3 synów.

fot. Mapa Redła z 1905 roku