Goleniów – Historia – zachodniopomorskie

Zapomniana historia francuskiego jeńca Andre Debacker, pochowanego w Borzysławcu ( do 1945 Luisenthal )

W dniu 11.06. 2024 roku będzie 82 rocznica śmierci francuskiego jeńca wojennego Andre Debacker , który został pochowany na cmentarzu przykościelnym w Borzysławcu.

Udało nam się w końcu do końca rozwiązać zagadkę śmierci Andre oraz dotarliśmy do jego rodziny ,a dokładnie do jego siostrzeńca – Pana Andre Dehaene ,który imię otrzymał na pamiątkę po wujku. Ale od początku powtórzę całą historię Andre ,tym razem udokumentowaną sporą ilością zdjęć ,które otrzymaliśmy od jego siostrzeńca.

fot. Zdjęcie wykonane po mobilizacji we Francji w 1939 roku. Andre to ten z harmonią. Zdjęcie ze zbiorów rodziny Debacker

Czytaj dalej

Pewnego razu w Bodzęcinie ( do 1945 Basenthin) – 13.06.1926 rok

W niedzielę, 13 czerwca 1926 roku Basenthin odwiedził feldmarszałek von Mackensen, a przy okazji i byłego królewsko-pruskiego pastora dywizji -Breithaupta. Z tej okazji w Basenthin, zebrało się około 20 stowarzyszeń i organizacji w tym Stahlhelm i Bismarckjugend, by powitać feldmarszałka.

Feldmarszałek, uścisnął dłoń każdemu z przybyłych weteranów i z każdym z nich zamienił parę słów. Po powitaniu odbył się przemarsz wszystkich zebranych organizacji przy dźwiękach orkiestry i pieśni marszowej Fridericus Rex.

fot. Feldmarszałek von Mackensen, składa wieniec pod pomnikiem I WŚ w Basenthin ( Bodzęcin)

Czytaj dalej

Kościół p.w. św. Katarzyny w Goleniowie

Kościół św. Katarzyny, który znamy współcześnie zbudowano w XV w. częściowo na fundamentach kościoła romańskiego, który wzmiankowany jest w 1271 r. Analiza murów wskazuje, że był on wznoszony w dwóch etapach. W pierwszym (I połowa XV w.) wybudowano na rzucie zbliżonym do kwadratu trójnawowy halowy korpus trzyprzęsłowy, wsparty na czterech filarach, powiększony o wydłużone prezbiterium, zamknięte trójbocznie od strony wschodniej z przyległą od północy parterową zakrystią oraz postawioną na rzucie kwadratu, wysoką wieżą od strony zachodniej. W drugim etapie wykonano od strony północnej, cztery kaplice i podwyższono o jedno piętro zakrystię, stąd zmniejszono okno w ścianie bocznej prezbiterium. Od strony południowej dostawiono kruchtę i kaplicę oraz po obu stronach wieży wysokie kaplice. Bryła korpusu została nakryta dwuspadowym dachem, niższe od korpusu, prezbiterium dachem dwuspadowym, załamanym trójbocznie od wschodu, a wieża górująca nad całością świątyni strzelistym hełmem, który znamy z mapy Lubinusa z roku 1618.

Czytaj dalej

Baszta Więzienna/Prochowa i Mennicza w Goleniowie

W skład systemu obronnego miasta wchodziło także kilka małych wieżyczek i dwie baszty. Do czasów współczesnych zachowały się obie. Są to Baszta Więzienna, nazywana także Basztą Prochową oraz Baszta Mennicza.

Baszta Więzienna usytuowana jest w narożu murów od strony południowo-zachodniej i tworzyła z odcinkiem murów zamkniętą całość obronną. Pierwotnie posiadała dwie kondygnacje, z których dolna pełniła rolę lochu więziennego, a górna funkcje obronne. Do wnętrza baszty można się dostać tylko wejściem umiejscowionym na wysokości drugiej kondygnacji dostawioną drabiną wciąganą do środka. W późniejszym okresie, gdy w obronie upowszechniła się broń palna, baszta została podwyższona o dwie kolejne kondygnacje, w których umieszczono od zewnętrznej strony na przemian w układzie szachownicy, strzelnicze otwory szczelinowe. Całość wykończono pokładem widokowym z wyprowadzonym z niego ceramicznym stożkiem, w którym od strony wewnętrznej umiejscowiono prostokątne wejście prowadzące w dół na czwartą i trzecią kondygnację obronną. Z chwilą upowszechnienia broni palnej, baszta stała się miejscem przechowywania prochu – stąd jej nowa nazwa – Baszta Prochowa. W średniowieczu baszta nazywana była także Juliusturm (Wieża Juliusza).

Czytaj dalej

Brama Wolińska w Goleniowie

Jedyną ocalałą do czasów współczesnych bramą miasta, jest Brama Wolińska. Obok niej płynęła prawa odnoga Strumienia Młyńskiego, który służył jako fosa.

Jest ona usytuowana w północnej części obwarowań i reprezentuje typ bramy szczytowej, należącej obecnie do najlepiej zachowanych, w niezmienionej formie na Pomorzu Zachodnim. Założona została na rzucie prostokąta, zbudowana jest w 1/4 z kamienia obejmującego część dolną do wysokości ostrołukowego przejazdu i w trzech czwartych z cegły. Główna elewacja – zewnętrzna i wewnętrzna mają odmienne rozwiązania kompozycyjne ścian, przy czym o elewacji wewnętrznej zadecydowały bardziej względy estetyczne, a przy zewnętrznej obronne. Cała elewacja zewnętrzna podporządkowana jest rozwiązaniom obronnym i wykazuje umiarkowaną oszczędność detalu architektonicznego. Do wysokości trzeciego piętra w występie muru znajduje się nisza zamknięta półkolistym łukiem, w bokach, której umieszczone zostały prowadnice. Poruszała się w nich ciężka, kuta żelazna krata, zwana broną. We wnęce na wysokości pierwszej kondygnacji widoczne są zamurowane dwa szczelinowe otwory strzelnicze, wyżej cztery ceglane wsporniki a w trzeciej kondygnacji, w półkolistym łuku trzy wnęki okienne. Można przypuszczać, że pierwotnie na poziomie trzeciej kondygnacji znajdowała się drewniana galeria, z której obrońcy mogli bronić otworu bramnego.

Czytaj dalej

Spichlerz w Goleniowie

Jest to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli w Goleniowie. Obecnie stojący spichlerz wybudowany został w 1749 r. Wcześniej na tym miejscu stały dwa mniejsze spichlerze.

Jest to wolnostojąca budowla o trzech kondygnacjach z użytkowym poddaszem. Ze względu na swoje położenie nie został podpiwniczony. Postawiono go na kamienno–ceglanej podmurówce, ok. 12 metrów od brzegu Iny, równolegle do jej biegu. W okresach wysokiego poziomu wody w Inie był wielokrotnie zalewany.

fot. Widokówka z 1902 roku. Kolekcja ODDZG „Żółty Domek”

Czytaj dalej

Szkoła Podstawowa nr.1 im. Noblistów Polskich w Goleniowie

Budynek szkoły oraz budynki towarzyszące zaprojektowane zostały specjalnie na tego typu funkcję. Zostały wybudowane w stylu neogotyckiem w latach 1897 – 1900. W tym czasie wybudowano okazały gmach szkoły, boisko, salę gimnastyczną i toalety.

Budynek szkoły założony jest na rzucie prostokąta i zbudowany z czerwonej cegły. Został ustawiony frontem do ulicy na wysokim profilowanym cokole. Jest to budynek podpiwniczony, trzykondygnacyjny, przykryty dachem wielospadowym krytym dachówką.

fot. Budynek szkoły przed 1945 rokiem. Kolekcja ODDZG ” Żółty Domek”

Czytaj dalej

Rewitalizacja miejsca pamięci na cmentarzu przywięziennym w Goleniowie – 15.03.2024

We wrześniu 2023 roku stowarzyszenie otrzymało informację o przyznaniu grantu z programu Fundacji Orlen „Czuwamy! Pamiętamy!”.

Celem projektu, było całkowita rewitalizacja tzw. pomnika czeskiego, znajdującego się na terenie cmentarza przywięziennego. Pierwotnie znajdujący się tam pomnik, nie nadawał się do ponownego odnowienia, który jako stowarzyszenie trzykrotnie odnawialiśmy w ciągu 12 lat. Poza tym treść na pomniku była nie adekwatna do dzisiejszej wiedzy o tym miejscu.

W ramach projektu, stary pomnik został usunięty wraz z otaczającym go płotem. Stara płyta została przewieziona do Ośrodka Dokumentacji Dziejów Ziemi Goleniowskiej w Goleniowie. Po usunięciu starych elementów, przywieziono i ustawiono nowy kamień pamiątkowy z nową tablicą granitową, na której widnieje nowy tekst, zaakceptowany przez Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie. Obok kamienia zainstalowano nową tablicę informacyjna z opisem historii tego miejsca. Na tablicy wszystkie teksty są w 4 językach: polskim, czeskim, niemieckim i angielskim. Również tekst na tablicy został zaakceptowany przez IPN w Warszawie.

Czytaj dalej

Stepniczka ( do 1945 Klein Stepenitz )- nieistniejący kościół protestancki

Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z roku 1594, kiedy to jest wymieniany w rejestrze jako kościół zbudowany w XIV wieku. Przed wybudowaniem kościoła w Stepniczce, nabożeństwa odbywały się w kościele w Stepnicy.

W 1733 roku, kościół w Stepniczce został zniszczony. Niestety nie wiadomo w jaki sposób, można się tylko domyślać, iż przyczyną był pożar, co zdarzało się w tamtych czasach dosyć często.

W 1748 roku, wybudowano nowy kościół z wieżą, według projektu mistrza budowlanego J. G. Damesa. W roku 1893, iglica wieży została zniszczona przez piorun. Została odbudowana w pierwotniej formie przez mistrza ciesielskiego Köllera z Pribbernow ( Przybiernów).

Kościół stał w centrum wsi, na nieczynnym już w latach 30-tych XX wieku, cmentarzu przykościelnym.

fot. Zdjęcie kościoła w Stepniczce – lata 30-te XX wieku

Czytaj dalej

Świętowice ( do 1945 Schwantefitz )

Osada, a kiedyś wieś położona jest na północ od Stepnicy, przy drodze między Gąsierzynem, a Kopicami, nad Zalewem Szczecińskim przy wyspie Chełminek.

Nazwa wsi prawdopodobnie pochodzi od Schwane i Swante See lub z języka polskiego „święty”.

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1280 roku, gdzie wieś występuje pod nazwą Zwantowitz. W 1361 roku wieś jest wzmiankowana pod nazwą Swantevicze, przy okazji sprzedaży przez zakon joannitów, gospody klasztorowi w Wolinie.

W 1594 roku wg rejestru kościelnego, we wsi było 10 zamieszkałych gospodarstw i dwa opuszczone. W 1654 roku urząd w Wolinie zaczął pobierać podatki z dóbr klasztornych, a we wsi mieszkało 9 chałupników oraz jeden właściciel gospody.

fot. Mapa Świętowic z 1835 roku

Czytaj dalej