Autor: Wojciech Janda

Wieś leży ok. 7 km na południe od Goleniowa, na Równinie Goleniowskiej, w Puszczy Goleniowskiej, przy drodze łączącej Goleniów ze Stawnem, ok. 800 m na północ od rzeki Wisełki, ok. 1,5 km na wschód od rzeki Iny.

 W 1932 roku na północnym krańcu wsi podczas prac leśnych odkryto kilkanaście ułamków naczyń z młodszej epoki kamienia i są one związane z tzw. kręgiem kultury ceramiki dołkowo-grzebykowej i kultury ceramiki sznurowej. Na terenie wsi i w okolicach istniało dość rozwinięte osadnictwo pierwszej z wymienionych kultur. Znaleziono tutaj m.in. elementy broni, ułamki naczyń i narzędzi. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają również istnienie osady w epoce brązu i żelaza.

Wieś Bolechowo założona została w latach 1747 – 1751 przez króla pruskiego Fryderyka II, na planie ulicówki. Sprowadzono tutaj osadników z Saksonii. Bolechowo zamieszkiwali głównie drwale i robotnicy leśni, ponieważ założono je w wyrębowisku. W centralnym punkcie wsi znajdował się cmentarz ,który dziś jest w nienajlepszym stanie. Na cmentarzu zachował się kamień upamiętniający poległych na frontach I wojny światowej mieszkańców wsi.

W marcu 1945 roku  we wsi Bolechowo stacjonował III dywizjon 10-go  pułku artylerii pancernej SS.

 Dziś jest to wieś rolniczo – mieszkalna. Zabudowa wsi pochodzi w większości z XIX / XX wieku i są to domy o konstrukcji szkieletowej. W obecnych latach wybudowano wiele nowych domów ,co świadczy o rozwoju wsi ,głównie z uwagi na niewielką odległość od Goleniowa.

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1754-145-165 mieszkańców

1871-365 mieszkańców w tym 185 mężczyzn,180 kobiet,107 dzieci poniżej 10 roku życia,235 osób powyżej 10 roku życia umiejących pisać i czytać oraz 23 analfabetów

1874-348 mieszkańców

1905-317 mieszkańców

1939-318 mieszkańców

2000-176 mieszkańców

2007- 205 mieszkańców

2009- 252 mieszkańców

Mapa Bolechowa z roku 1922

Wieś leży ok. 6,5 km na północ od Goleniowa, na Równinie Goleniowskiej, na skraju Puszczy Goleniowskiej, przy drodze łączącej Żółwią Błoć z Miękowem oraz linii kolejowej nr 401 (Szczecin – Świnoujście).

 Znaleziska archeologiczne na pobliskim wzgórzu potwierdzają istnienie na tym obszarze osad z okresu neolitu ludności kultury pucharów lejkowatych oraz kultury ceramiki sznurowej. Na południowym krańcu wsi odnaleziono przed wojną miecz z epoki brązu. Pierwsze wzmianki o tych terenach pochodzą z średniowiecza, z roku 1309, z dokumentu nadanego przez Ottona I dla miasta Goleniów, w którym daruje miastu dwie wsie: Miękowo (Monkendorp) oraz Smedeberg. Ta ostatnia wieś już nie istnieje i nie wiadomo dokładnie, gdzie się znajdowała. Przypuszczalnie są to tereny dzisiejszego Białunia. Nie ulega jednak wątpliwości, że tereny te należały w epoce średniowiecza i nowożytności do miasta Goleniowa. Na początku XIX w. przeprowadzane odgórnie reformy uwłaszczeniowe w państwie pruskim dotarły na tereny Goleniowa, przynosząc miastu duże korzyści ekonomiczne. Miasto otrzymało wówczas jako odszkodowanie od zależnej wsi Żółwia Błoć ok. 1200 morgów brandenburskich użytków rolnych, z których wydzieliło 26 dużych działek kolonizacyjnych i założyło w latach 1827-1828 wieś Gollnowshagen (Białuń). Powstał on na planie rzędówki z elementami ulicówki. W 1871 roku znajdowało się tutaj 63 domy mieszkalne. Znajdował się w Białuniu  wiatrak, wyrobisko piasku i różne zakłady rzemieślnicze. W 1892 roku wieś uzyskała połączenie kolejowe z Goleniowem i Kamieniem Pomorskim. W połowie 1847 roku mieszkało w Białuniu dwóch kowali, dwóch cieśli, piekarz, stolarz, krawiec  i stelmach, a wielu mieszkańców utrzymywało się z pracy najemnej stałej, dniówkowej ( w 1847 roku było to 24 mężczyzn i 24 kobiety) i służby w gospodarstwach ( w 1847 roku było to 1 mężczyzna i 8 kobiet). Wszyscy ówcześni  mieszkańcy Białunia byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Żółwiej Błoci (Barfußdorf). Po wojnie przejściowo wieś nazywała się Goliszewo, później Golniszewo, a od 1947 Białuń.

 Dzisiejszy Białuń to wieś rolniczo – mieszkalna. Zabudowę w Białuniu stanowią w większości domy nowe i tylko kilka domów w Białuniu pochodzi z końca XIX i początku XX wieku (domy murowane i ryglowe). Do starszych budynków w Białuniu zalicza się dworzec kolejowy z końca XIX wieku. Po II wojnie światowej znajdowała się w Białuniu jednostka wojskowa (obecnie zlikwidowana).

Liczba mieszkańców w liczbach:

1871- 441 mieszkańców- w tym 209 mężczyzn,232 kobiety, 123 dzieci do 10 lat,278 osób powyżej 10 lat umiejących czytać i pisać,40 analfabetów

1905- 336 mieszkańców

1925- 329 mieszkańców

1939- 300 mieszkańców

2000- 323 mieszkańców

2009- 288 mieszkańców

Mapa Białunia z roku 1907