Kategoria: Gmina Osina

Wieś jest położona około 6 km za zachód od Nowogardu nad jeziorem Kościuszki w pobliżu drogi krajowej nr 6.

W średniowieczu wieś Kościuszki stanowiła lenno rycerskie Fryderyka von Hindenburg, co podają źródła z roku 1266. W tym czasie istniał tutaj zamek rycerski. Od 1274 własność grafa Ottona von Eberstei. W XVI wieku tereny te przejmuje od Ludwika III Eberstein rodzina von Lockstedt, która ma nad nimi władanie aż do roku 1803. W tym czasie powstaje tutaj folwark i rozwija się rolnictwo. Po nich majątek kupuje junkier –kapitan Heinrich von Schmidt, później właściciele zmieniają się dosyć szybko, w większości są to mieszczanie. W 1828 r. folwark kupuje Johann Friedrich von Backhaus, który sprzedaje go w roku 1837 Heinrichowi Kirchhoff. W I połowie XIX wieku część wsi zostaje własnością Kamery Izby Skarbowej w Nowogardzie (domena państwowa od 1824). Według danych z 1872 r. (H. Berghaus) osadzonych było, w wyniku parcelacji, w chłopskiej części Kościuszek 64 właścicieli rolnych. Wieś zamieszkiwało 547 mieszkańców. Istniało tu 70 budynków mieszkalnych oraz 89 budynków gospodarczych. Areał gruntów rolnych wynosił 4120 Mg (1030 ha). W roku 1892 dzierżawcą folwarku zostaje niejaki Hartmann. Folwark jest cały czas dzierżawiony, w 1905, za czasów Franza Klütza zostaje on rozparcelowany, zaś reszta dóbr jest pod dzierżawą Ottona Doelke. W spisie majątkowym z roku 1920 figuruje jako dzierżawca Fritz Müller, a następnie Richard Strehlow. W 1920 powstaje nowy folwark (w miejscu dawnego majątku rycerskiego), którego dzierżawcą był Otto Radolff, który posiadał 202 ha. Według spisu z 1939 r. nowy folwark posiadał 122 ha gruntów rolnych.

Na obrzeżach wsi znajdują się pozostałości zamku. Na pewno w miejscu zamku istniało wcześniej założenie drewniane. Nie znana jest data wzniesienia murowanych elementów. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z lat 1278-1301, kiedy jej właścicielem był Friedrich von Hindenburg. Nie wiadomo czy to on wzniósł zamek czy raczej jego następcy. Po zamku pozostał kopiec o wysokości 3,5 m i wymiarach majdanu 17,8 x 20,5 m. Na jego południowym stoku widnieją relikty kwadratowej wieży z głazów narzutowych o wysokości 2,5 m. Zachowany fragment, o wymiarach wnętrza 4,7 x 4,7 m i grubości murów 2,4 m, mieścił loch więzienny, na co wskazuje komin wentylacyjny.

Do najważniejszych obiektów wartych zobaczenia zalicza się neogotycki kościół z 1844 roku z drewnianym szczytem.

W 1945 r. obiekty folwarczne zajmuje wojsko. Potem budynki podzielono między osadników wojskowych. Zniszczony w 1945 r. dwór rozebrany został w latach 50-tych. W 1945 obiekty majątku zostają zajęte przez Polaków, rozebrano dwór i skolektywizowano wieś przez Spółdzielnię Kółek Rolniczych. W połowie lat 70-tych pozostającą w podwórzu folwarcznym, ocalałą częściowo oborę, przerobiono na chlewnię.

Mapa Kościuszek przed 1945 rokiem

Źródło: wikipedia,www.osina.pl,własne

Wieś leży na Równinie Nowogardzkiej, nad rzeką Stepnicą, przy drodze krajowej nr 6, ok. 3 km na północ od Osiny.

We wczesnym średniowieczu na terenie Kikorza znajdował się niewielki gródek. W źródłach pisanych pojawiają się Kikorze w roku 1331 wśród posiadłości von Hindenburgów z Kościuszek. Również w 1461 r. zaliczono wieś do „Land Hindenborch”. Prawdziwymi panami osady byli jednak Ebersteinowie z Nowogardu, którzy część swoich posiadłości nadali Hindenburgom w lenno. W 1569 r. przeszło Kikorze na własność Wolfganga von Ebersteina z Maszewa. Spis wymieniał 6 łanów czynszowych, 4 łany kościelne, sołectwo, 1 chłopa, 1 zagrodnika i kowala. Reszta wioski należała do lenników Ebersteinów. Później lenno zostało podzielone na dwie części. Zajęły je dwa rody rycerskie: von Dittmansdorf i von Lockedt. W 1746 rodzina Dittmansdorf przejęła całą wieś po wykupieniu praw lenna. Od 1755 właścicielem wsi był ród von Rothenburg. W 1784 r. wieś składała się z 14 zagrodów, w których mieszkało 2 chłopów, 1 półchłop, 6 zagrodników, chłop pastora i sam pastor. Był też tutaj folwark dworski.

W XIX wieku wieś została rozparcelowana zgodnie z uchwałami o akcju regulacyjno-uwłaszczeniowej, nadzorowanej przez Komisję Generalną w Stargardzie. Od 1817 roku część dóbr przejmuje drogą kupna szlachcic von Hell i w 1861 r. przekazał swej córce, która wkrótce wyszła za mąż za niejakiego Barkow, zaś od 1884 Wilhelm Rausch. W 1872 znajdowały się tutaj 3 zagrody chłopskie i 6 gospodarstw zagrodniczych. W 1872 r. Kikorze dzieliło się na obszar dworki, gminę wiejską oraz młyn Kikermühle na Stepnicy. Obszar dworski obejmował 493 ha ziemi i 38 budynków, w tym 9 mieszkalnych. Gmina wiejska posiadała 327 ha ziemi, 35 gospodarzy i 63 budynki, w tym 29 mieszkalnych. Do szkoły uczęszczało 65 dzieci. Młyn wodny istniał już w XVI w., był to młyn mączny oraz tartak. W końcu XIX młynarz posiadał 35 ha ziemi. Obowiązek mielenia zboża w kikorskim młynie mieli mieszkańcy Kikorzy, Olchowa, Kościuszek, Krzywic i Redostowa.

Wieś często zmieniała właścicieli. Byli nimi m.in. przedstawiciele rodu von Bismarcków, rodzina „Żelaznego Kanclerza” Ottona von Bismarcka. We wsi znajdował się również kościół. Pierwsza wzmianka pisana o istnieniu kościoła pochodzi z 1492 r. i mówi o mianowaniu proboszczem Henryka Pammina jako następcy Mateusza Manow. Świątynia stała pośrodku wsi, obok skrzyżowania. Pierwotnie była to samodzielna parafia, której podlegały Kościuszki, Świerczewo i Węgorzyce, następnie należały Kikorze do parafii w Kościuszkach. Z pierwotnego wyposażenia kościoła zachowała się XIV-wieczna granitowa chrzcielnica o wysokości 50 cm i średnicy 65 cm. W 1775 r. rozebrano stary średniowieczny kościół i na jego miejscu wzniesiono nową budowlę, częściowo szachulcową, częściowo z czerwonej cegły. Obok świątyni stało rusztowanie na dzwony. Podczas działań wojennych w 1945 r. kościół został poważnie uszkodzony i następnie całkowicie rozebrany. W 1989 r. mieszkańcy wsi przystąpili do budowy nowej świątyni. Kikorze należą do parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Osinie.

 Folwark zniszczono jeszcze za czasów niemieckich, zaś pałac w 1945. Pozostał jedynie park dworski. Po 1945 roku wieś przejęli Polacy i Państwowe Gospodarstwa Rolne.

Od 1648 r. pobliska rzeka Stepnica stała się granicą szwedzko – brandenburską, na rzece znajdował się graniczny mostek, zaś Kikorze należało od tego roku do Brandenburgii.

Wieś została zdobyta 5 marca 1945 r. Po roku 1945 ziemię (i resztki folwarku) upaństwowiono. Od marca 1945 r. stacjonowało tu wojsko, a od przełomu lat 50-tych zaistniało samodzielne PGR, które weszło z początkiem 1971 r. w skład byłego kombinatu PGR z siedzibą w Osinie (gospodarstwo Kikorze nie posiadało prawie ziemi).

Liczba mieszkańców na przestrzeni lat:

1772 – 100 mieszkańców

1939 – 296 mieszkańców

1949 – 121 mieszkańców

2006 – 260 mieszkańców

2008 – 246 mieszkańców

Mapa Kikorzy przed 1945 rokiem

Źródło: wikipedia,www.osina.pl,własne