Wieś leży na
Równinie Nowogardzkiej, terenie pagórkowatym, na skraju Puszczy Goleniowskiej,
przy drodze wojewódzkiej nr 113 prowadzącej do Maszewa, ok. 6 km na wschód od
Goleniowa, nad dopływem strugi Wiśniówki, ok. 2 km na południe od linii kolejowej
nr 402, nieopodal znajduje się port lotniczy Szczecin-Goleniów oraz jednostka
wojskowa w Mostach-Osiedlu.
Początki osadnictwa na terenie wsi to okres kultury lateńskiej, z ok. 400 lat p.n.e. W tym okresie znajduje się tutaj osada, co potwierdzają znaleziska archeologiczne. Osada kończy swój żywot po okresie rzymskim, a ludzie wracają na tereny dzisiejszego Imna dopiero w XIX w. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1812 r. Wieś została założona na planie regularnej ulicówki przez Karla Krabe, właściciela dworu i folwarku w Mostach. Znajdował się tutaj cmentarz, wiatrak, kilka zagród chłopskich oraz piaskownia.
Wieś leży na Równinie Nowogardzkiej i skraju Równiny Goleniowskiej oraz
Puszczy Goleniowkiej, przy drodze krajowej nr 6, ok. 7 km na północny wschód od
Goleniowa, nieopodal rzeki Gowienicy oraz jednostki wojskowej w Mostach-Osiedlu
i lotniska miedzynarodowego: Port Lotniczy Szczecin – Goleniów. Sąsiaduje z
wioską Żółwia Błoć oraz Bodzęcin.
Pierwsza wzmianka o Glewicach jest datowana na XV wiek. Wieś została założona na planie owalnicy jako własność kościelna. W 1534 roku, po reformacji na Pomorzu nastąpiła sekularyzacja i przekazanie tym samym wsi domenie w Nowogardzie. Pod koniec XVIII wieku powstał folwark, który jednak szybko uległ likwidacji. W XIX wieku znajdował się tutaj wiatrak, kościół, kuźnia, 10 dużych gospodarstw chłopskich, 32 domy. W latach 1924-25 istniało tutaj 9 dużych gospodarstw chłopskich o wielkości od 36 do 111 ha.
Zdjęcie z kolekcji Tomasz Wetta
We wsi znajduje się zabytek
chroniony prawem:
kościół pw. św. Stanisława Biskupa szachulcowy z 1789 i 1840 r., nr rej. 404 z dnia 5 grudnia 1963 r.
Zbudowany w 1789 roku do roku 1945 pełnił funkcję
zboru protestanckiego.
Kościół filialny, rzymskokatolicki należący do parafii pw. św. Katarzyny w Goleniowie, dekanatu Goleniów, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Na wieży kościoła znajduje się dzwon z 1596 roku wykonany przez stargardzkiego ludwisarza Joahima Karstede. Dawniej przy kościele znajdował się cmentarz, który zlikwidowano. Świątynia to budynek o konstrukcji salowej, posiada spadzisty dach, jedną kondygnację oraz wieżę dzwonną.
Zdjęcia Wojciech Janda
Wieś zachowała układ przestrzenny z nawsiem. Obecna zabudowa wsi pochodzi głównie z początków XX wieku (stare chałupy ryglowe i murowane). Znajduje się tutaj również wiele nowo wybudowanych domów. Większość zagród prezentuje układ budownictwa wiejskiego rolników bogatych (w 1939 r. najbogatszym gospodarzem był Herman Mergenthal mający 111 ha) i średniorolnych. W latach 1945-46 wieś przejściowo nazywała się Gliwice i Wołynianka. Od 1947 używana jest nazwa Glewice.
Zdjęcie z kolekcji Wojciech Janda
Liczba mieszkańców w latach:
1734: około 50-60 osób 1871: 266 osób 1905: 231 osób 1925: 235 osób 1939: 197 osób 2000: 118 osób
Wieś leży ok.
12 km na południowy wschód od Goleniowa, przy drodze łączącej Mosty z Rożnowem,
nad strugą Wiśniówką, prawym dopływem Iny, przy byłej linii kolejowej nr 424,
na Równinie Nowogardzkiej, w terenie pagórkowatym (wzgórza morenowe –
drumliny), w okolicach niewielkich obszarów leśnych wschodnich fragmentów
Puszczy Goleniowskiej.
Wieś leży ok. 11 km na południowy zachód od Goleniowa, w
Dolinie Dolnej Odry, wśród łąk, na skraju Puszczy Goleniowskiej, ok. 2,5 km na
północny wschód od jeziora Dąbie.
Założona została na planie ulicówki, przez właścicieli wsi Lubczyna, w końcu XVIII wieku. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1838 roku. Sprowadzeni na przełomie XVIII i XIX wieku koloniści z głębi Niemiec utworzyli wieś na planie ulicówki regularnej, zwartej na osi południe – północ, bardzo szerokiej z trzema rzędami drzew, głównie lip, dębów, kasztanowców i dwiema dość szerokimi drogami. Układ ten został zachowany do dzisiaj z powstałymi po 1945 roku dużymi ubytkami w zabudowie jak i drzewostanie. Głównym elementem całego układu przestrzennego jest kościół z cmentarzem. Katolicy mieli swój kościół, najpierw mały konstrukcji ryglowej zbudowany w 1809 r,a prawie sto lat później wybudowano obecny kościół.
Zdjęcie z kolekcji Tomasz Wetta
Kościół pw. św. Piotra i Pawła z XIX / XX wieku, jest zabytkiem prawnie chronionym nr rej. 124 z dnia 8 maja 2003 r. Kościół parafialny, rzymskokatolicki należący do dekanatu Goleniów, archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej, metropolii szczecińsko-kamieńskiej. Świątynia, od początku katolicka, została poświęcona 02 stycznia 1902 roku. Kościół został zbudowany w stylu neogotyckim, z czerwonej cegły. Jest to kościół salowy z wyraźnym, trójbocznym prezbiterium. Na neogotycki charakter świątyni wskazują strzelista wieża i ostrołukowe okna, a także stojąca we wnętrzu chrzcielnica. Wyposażenie kościoła jest w większości przedwojenne, np. krzyż z ukrzyżowanym Jezusem i freski na ścianach pochodzą z początku XX wieku. Warto zwrócić uwagę także na wykonany ze słomy obraz Matki Bożej Ostrobramskiej. Na wieży znajdują się dzwony, odlane w latach 1875 – 1876.
Zdjęcie Wojciech JandaZdjęcie Wojciech Janda
Kościół katolicki na tych terenach był wielką rzadkością. W
całym powiecie nowogardzkim , na 40 tys. mieszkańców – czyli 1% – zaledwie 400
było katolikami. Kościół w Borzysławcu był wówczas jedynym kościołem katolickim
na tym terenie. Dopiero w 1930 przybył drugi, wybudowany w Goleniowie. Na dzień
01.12.1871 roku we wsi mieszkało 230 osób wyznania ewangelickiego oraz 221 osób
wyznania katolickiego. Parafia dla ewangelików znajdowała się w Lubczynie.
Obok kościoła warto zobaczyć cmentarz, a na nim nagrobki
księdza Alberta Hirscha, proboszcza parafii w Borzysławcu, aresztowanego przez
nazistów za słuchanie wrogich stacji radiowych i skazanego na 4 lata więzienia.
Ksiądz Hirsch zmarł 22.08.1944 w
goleniowskim więzieniu.
Znajduje się tam również na nagrobek francuskiego jeńca wojennego Andre Debackera, który zmarł tragicznie w tej wsi 11.06.1942 roku.
Zdjęcie Wojciech Janda
Naprzeciw kościoła
znajduje się budynek dawnej szkoły katolickiej. Obecnie znajduje się tam
plebania. Budynek ten pochodzi z końca XIX wieku i przypomina nieco swoim
wyglądem dwór.
Obecna zabudowa wsi
pochodzi w głównej mierze z przełomu XIX i XX wieku .
Liczba mieszkańców w liczbach:
1871- 451 mieszkańców w tym na dzień 01.12.1871- 227
mężczyzn, 224 kobiety,144 dzieci do 10 roku życia, 281 osób powyżej 10 roku
życia umiejących czytać i pisać, 26 analfabetów
1905- 209 mieszkańców
2000- 87 mieszkańców
Wieś leży ok. 12 km na wschód od Goleniowa, na pagórkowatej
Równinie Nowogardzkiej, w okolicy rzeki Gowienicy, która bierze swoje źródła w
okolicznej dolinie torfowej, ok. 3 km na północ od Mostów.
Występują tutaj wzgórza morenowe (drumliny), torfowa dolina
Gowienicy, przez którą prowadzi droga, w stronę Maciejewa i Mostów. Znajdują
się również lasy wschodnich rubieży Puszczy Goleniowskiej zdominowane
drzewostanowo przez sosnę i buk. Są to tereny pagórkowate o wysokościach
bezwzględnych do 62 m n.p.m. (wzgórze na wschód od wsi).
Najstarsze ślady osadnictwa na terenie wsi pochodzą z neolitu. Znaleziska archeologiczne potwierdzają istnienie tutaj osady kultury ceramiki sznurowej. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z wieku XIV. Od założenia do końca XVIII stulecia wieś pozostawała pod władzą znanej w okolicy rodziny von Flemming, której jedną z siedzib był pałac w Mostach. We wsi znajdował się młyn i tartak. W XIX wieku Burowo zostało przejęte przez ród von Petersdorf. W roku 1872 wieś zamieszkiwało ok. 150 osób. Do Burowa należał również młyn Burówko oraz majątek rycerski. W samej wsi znajdował się kościół, folwark, młyn, cmentarz, cztery duże gospodarstwa i szkoła.
Budynek szkoły przed 1945 r.
Zdjęcie kościoła w roku 1947. Zakupione na www.fotomemoria.pl
Kościół usytuowany był w centrum wsi, pośrodku prostokątnej w planie parceli, pełniącej również funkcję cmentarza. Po kościele i cmentarzu tylko nagrobki. Ocalał również duży krzyż upamiętniający poległych mieszkańców wsi: Burow( Burowo)-Kahlbruch(Kolonia Przypólsko)-Franzfeide(Przypólsko)
Po II wojnie światowej regularna owalnica przybrała nieregularny kształt, kościół zniszczono w latach 50. XX wieku, zburzono również tartak i młyn.
Wieś leży ok. 5 km na południowy wschód od Goleniowa, na
Równinie Nowogardzkiej, przy drodze prowadzącej do Maszewa.
Początki
stałego osadnictwa na terenie Budna to epoka kultury łużyckiej. W czasie
średniowiecza znajdowało się tutaj grodzisko, którego mieszkańcy zajmowali się
uprawą roli i hodowlą zwierząt. W okresie wczesnego średniowiecza istniało tu
grodzisko należące do pasa grodów – Budno -Mosty-Krzywice -Niewiadowo, wokół
których skupiało się osadnictwo wykorzystując dobre warunki rolniczo-hodowlane
na wykarczowanych polach śródleśnych. W XIII wieku zbudowano tutaj zamek
Kamieniec, opisany w 1269 roku w sporze między Barnimem I a biskupem
kamieńskim. Wzmianka o wsi pochodzi również z dokumentu lokacyjnego miasta
Goleniowa z roku 1314 (prawa lubeckie), w którym mowa jest o włościach miasta,
docierających do wsi Buddendorf.
Wieś została założona na planie ulicówki. Od XVI do XX wieku była własnością rodu von Petersdorf. W późniejszym okresie rozbudowana, założono tutaj folwark, pałac (dwór) oraz park, rozbudowany w XIX w. Na początku XX wieku przejęta przez Pomorskie Towarzystwo Ziemskie (Pommersche Landgesellschaft). Oprócz dworu i folwarku znajdował się tutaj ceglany kościół neogotycki, cmentarz, gospoda oraz wyrobisko żwiru.
fot. Budynek gospodarczy z inicjałami von Petersdororf
Kościół wybudowano w 1822, a został ufundowany przez właścicieli Budna rodzinę von Petersdorf. Wzniesiony w stylu neogotyckim, wymurowany z cegły i kamienia. Wnętrze kościoła było nakryte stropem. Okna oraz portal od południa ostrołukowe. W fasadzie zachodniej portal był zamknięty. Wewnątrz kościoła znajdowały się figury późnogotyckie. Kościelne dzwony były umieszczone na konstrukcji na zewnątrz. Jeden z dzwonów został wykonany przez stargardzkiego ludwisarza Jakob Karstede. Był to warsztat z wielkimi tradycjami i istniał od 1613 roku.
fot. Widoczne miejsce gdzie stał kościół
Wszyscy ówcześni mieszkańcy Budna byli wyznania ewangelickiego.
Herb rodu von Petersdorf
Po II wojnie światowej zespół parkowo-dworski został przejęty przez miejscowe Państwowe Gospodarstwo Rolne i doprowadzony do ruiny, dwór rozebrano, zaś park zarósł i zmienił się w dziki lasek.
Folwark został w dużej części przebudowany lub rozebrany. Obecny układ budynków we wsi nie przypomina tego sprzed II wojny światowej. Zachowało się jedynie kilka zagród z początku XX wieku, reszta budynków to bloki pozostałe z zabudowy PGR lub nowe budownictwo jednorodzinne. W 1978 roku rozebrano kościół.
Warto zwrócić uwagę na pozostałości cmentarza niemieckiego, który został uprzątnięty i oczyszczany z chwastów oraz krzaków. Odsłonięto pozostałości grobów oraz kaplicy, która znajdowała się na środku cmentarza. Działania związane z uprzątnięciem cmentarza odbyły się w ramach projektu Gminy Goleniów „Rewitalizacja poniemieckich nekropolii: Od przeszłości do teraźniejszości”.
Wieś leży ok. 7 km na południe od Goleniowa, na Równinie
Goleniowskiej, w Puszczy Goleniowskiej, przy drodze łączącej Goleniów ze
Stawnem, ok. 800 m na północ od rzeki Wisełki, ok. 1,5 km na wschód od rzeki
Iny.
W 1932 roku na
północnym krańcu wsi podczas prac leśnych odkryto kilkanaście ułamków naczyń z
młodszej epoki kamienia i są one związane z tzw. kręgiem kultury ceramiki
dołkowo-grzebykowej i kultury ceramiki sznurowej. Na terenie wsi i w okolicach
istniało dość rozwinięte osadnictwo pierwszej z wymienionych kultur. Znaleziono
tutaj m.in. elementy broni, ułamki naczyń i narzędzi. Wykopaliska
archeologiczne potwierdzają również istnienie osady w epoce brązu i żelaza.
Wieś Bolechowo założona została w latach 1747 – 1751 przez króla pruskiego Fryderyka II, na planie ulicówki. Sprowadzono tutaj osadników z Saksonii. Bolechowo zamieszkiwali głównie drwale i robotnicy leśni, ponieważ założono je w wyrębowisku. W centralnym punkcie wsi znajdował się cmentarz ,który dziś jest w nienajlepszym stanie. Na cmentarzu zachował się kamień upamiętniający poległych na frontach I wojny światowej mieszkańców wsi.
W marcu 1945 roku we
wsi Bolechowo stacjonował III dywizjon 10-go pułku artylerii pancernej SS.
Dziś jest to wieś
rolniczo – mieszkalna. Zabudowa wsi pochodzi w większości z XIX / XX wieku i są
to domy o konstrukcji szkieletowej. W obecnych latach wybudowano wiele nowych
domów ,co świadczy o rozwoju wsi ,głównie z uwagi na niewielką odległość od
Goleniowa.
Liczba mieszkańców na przestrzeni
lat:
1754-145-165 mieszkańców
1871-365 mieszkańców w tym 185 mężczyzn,180 kobiet,107
dzieci poniżej 10 roku życia,235 osób powyżej 10 roku życia umiejących pisać i
czytać oraz 23 analfabetów
Wieś leży ok. 6,5 km na północ od Goleniowa, na Równinie
Goleniowskiej, na skraju Puszczy Goleniowskiej, przy drodze łączącej Żółwią
Błoć z Miękowem oraz linii kolejowej nr 401 (Szczecin – Świnoujście).
Znaleziska
archeologiczne na pobliskim wzgórzu potwierdzają istnienie na tym obszarze osad
z okresu neolitu ludności kultury pucharów lejkowatych oraz kultury ceramiki
sznurowej. Na południowym krańcu wsi odnaleziono przed wojną miecz z epoki
brązu. Pierwsze wzmianki o tych terenach pochodzą z średniowiecza, z roku 1309,
z dokumentu nadanego przez Ottona I dla miasta Goleniów, w którym daruje miastu
dwie wsie: Miękowo (Monkendorp) oraz Smedeberg. Ta ostatnia wieś już nie
istnieje i nie wiadomo dokładnie, gdzie się znajdowała. Przypuszczalnie są to
tereny dzisiejszego Białunia. Nie ulega jednak wątpliwości, że tereny te należały
w epoce średniowiecza i nowożytności do miasta Goleniowa. Na początku XIX w.
przeprowadzane odgórnie reformy uwłaszczeniowe w państwie pruskim dotarły na
tereny Goleniowa, przynosząc miastu duże korzyści ekonomiczne. Miasto otrzymało
wówczas jako odszkodowanie od zależnej wsi Żółwia Błoć ok. 1200 morgów
brandenburskich użytków rolnych, z których wydzieliło 26 dużych działek kolonizacyjnych
i założyło w latach 1827-1828 wieś Gollnowshagen (Białuń). Powstał on na planie
rzędówki z elementami ulicówki. W 1871 roku znajdowało się tutaj 63 domy
mieszkalne. Znajdował się w Białuniu wiatrak, wyrobisko piasku i różne zakłady
rzemieślnicze. W 1892 roku wieś uzyskała połączenie kolejowe z Goleniowem i
Kamieniem Pomorskim. W połowie 1847 roku mieszkało w Białuniu dwóch kowali,
dwóch cieśli, piekarz, stolarz, krawiec i stelmach, a wielu mieszkańców utrzymywało
się z pracy najemnej stałej, dniówkowej ( w 1847 roku było to 24 mężczyzn i 24
kobiety) i służby w gospodarstwach ( w 1847 roku było to 1 mężczyzna i 8 kobiet).
Wszyscy ówcześni mieszkańcy Białunia
byli wyznania ewangelickiego i należeli do parafii w Żółwiej Błoci (Barfußdorf). Po wojnie
przejściowo wieś nazywała się Goliszewo, później Golniszewo, a od 1947 Białuń.
Dzisiejszy Białuń to
wieś rolniczo – mieszkalna. Zabudowę w Białuniu stanowią w większości domy nowe
i tylko kilka domów w Białuniu pochodzi z końca XIX i początku XX wieku (domy
murowane i ryglowe). Do starszych budynków w Białuniu zalicza się dworzec
kolejowy z końca XIX wieku. Po II wojnie światowej znajdowała się w Białuniu
jednostka wojskowa (obecnie zlikwidowana).
Liczba mieszkańców w liczbach:
1871- 441 mieszkańców- w tym 209 mężczyzn,232 kobiety, 123
dzieci do 10 lat,278 osób powyżej 10 lat umiejących czytać i pisać,40
analfabetów
