Czarnogłowy (do 1945 Zarnglaff)

Wieś leży przy drodze z Łożnicy do Moracza.

Nazwa wsi pochodzi z polskiego Czarnogłów, ale wymieniana też była nazwa Zarneglove lub Zarniglauw.

W pobliżu wsi w latach 30-tych XX wieku, odnaleziono krzemienny topór, krzemienną piłę, sztylet i krzemienną lancę oraz perforowany topór wykonany ze skały. Wszystko to z epoki kamiennej. Znaleziono również z epoki brązu, topór z dziubkiem wykonany z brązu.

fot. Widokówka z 1927 roku. Z kolekcji Wojciech Janda

fot. Czarnogłowy z lotu ptaka -rok 2024. Zdjęcie Zbigniew Wilkowski

fot. Plan wsi z lat 1822-1834

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1380 roku. Według kroniki Flemmingów, należała do najstarszych dóbr rodziny von Flemming.  W 1504 bracia von Flemming z Matzdorf ( Maciejewo) otrzymują tutaj dwa gospodarstwa od Heinricha von Flemming z Schwirsen (Świerzno). W latach 1594/95 znajdowało się tu 18 gospodarstw i mieszkało 5 chłopów małorolnych. W 1628 roku właściciele 5 udziałów von Flemming płacą podatek od: 2 chłopów małorolnych, młyna, gospody, kowala. W 1717 wymieniane są nazwiska 11 pełnych rolników, 1 półrolnika, 3 chałupników. We wsi znajdował się folwark, który istniał do 1882 roku. W 1780 roku dwa udziały wsi należały do von Flemming z Böck ( Buk) i von Flemming z Martenthin ( Mierzęcin koło Kamienia Pom.). W tym samym roku we wsi było 12 rolników, 3 chałupników, kuźnia, wiatrak i 26 domów. Holenderski wiatrak znajdujący się przy drodze do Moracza należał do Wilhelma Pritzlaffa.

fot. Pozostałości wiatraka, rok 2024. Zdjęcie Wojciech Janda

W 1819 roku w Czarnogłowach otworzono szkołę. Pierwszym i jedynym wtedy nauczycielem był niejaki Baft. W latach 1840/41 wybudowano nowy budynek szkoły, do której uczęszczało 45 uczniów. W związku z szybkim rozwojem wsi, a co za tym idzie, większej ilości uczniów, zdecydowano się po raz kolejny na wybudowanie nowej większej szkoły. Nastąpiło to w latach 1919/11, budynek posiadał już toalety i pomieszczenia gospodarcze. Do szkoły na początku XX wieku, uczęszczało 118 uczniów. 1870 roku wymienianych jest 25 właścicieli, każdy z 2616 akrami ziemi, w tym 12 rolników oraz 234 mieszkańców. W 1939 roku było tu 15 gospodarstw dziedzicznych z 306 ha. W tym okresie mieszkało tu 792 osób. Mieszkańcy należeli do parafii ewangelickiej w Baumgarten ( Włodzisław).

fot. Widokówka z roku 1939. Z kolekcji Wojciech Janda

W epoce kredy wytworzyły się na tych terenach pokłady wapieni. Już w roku 1759 rozpoczęto wydobywanie wapienia do wypalania. W 1901 roku nowo założona firma „Pommersche Kalksteinwerke” nabyła od rodziny von Köller z Kantreck ( Łoźnica), prawo do użytkowania 400 akrów w Schwanteshagener Forst, a także posiadłość młyna Schwanteshagen ( Świętoszewo, ale dziś młyn i osada to Świętoszewko) ze 100 hektarami i 35 hektarami ziemi uprawnej w Zarnglaff ( Czarnogłowy). W 1902 roku rozpoczęto budowę fabryki wapnia surowego i nawozowego. W 1903 rozpoczęto budowę linii kolejki wąskotorowej łączącej fabrykę z Rokitą i z trasą kolejki wąskotorowej Stepnica – Golczewo. W 1911 zakończono jej budowę, a na styku z linią do Golczewa, utworzono przystanek kolejowy Zarnglaff. Następnie wyposażono ją w tor główny dodatkowy o długości 300 metrów i co najmniej trzy rozjazdy. Przystanek znika z rozkładu w latach 1957/58. W 1939 r. grunty należące do „Pommersche Kalkwerke G. m. H.” obejmują około 800 hektarów, z czego 300 wykorzystywanych było przez zakład, a reszta gruntów była wykorzystywana w rolnictwie i leśnictwie jako część gospodarstwa doświadczalnego. Zakłady były największym zakładem produkcji wapna nawozowego w Niemczech.

fot. Widok z lotu ptaka na Pommersche Kalkwerke G. m. H -rok 1929. Z kolekcji Wojciech Janda

fot. Fabryka rok 1922

fot. Kamieniołom w Czarnogłowach -rok 1911. Zdjęcie z portalu aurko.sk

fot. Wyrobisko z widoczną elektryczną windą i systemem odwadniania -rok 1911. Zdjęcie z portalu mindat.org

fot. Nowy piec szybowy z pochylnią przy stacji kolejowej Zarnglaff – rok 1911. Zdjęcie z portalu mindat.org

W okresie II wojny światowej kopalnia nie przestała pracować. W tym okresie sprowadzono tu więźniów z krajów okupowanych. Robotnikami byli: Polacy, Rosjanie, Francuzi. W tym okresie w zakładzie znajduje się wojskowa ochrona oraz budowane są schrony przeciwlotnicze. Pod koniec wojny uciekający Niemcy zalali kopalnię, ale nie zniszczyli sprzętu wydobywczego. W roku 1947 Polacy wypompowują wodę z wyrobiska i uruchamiają wydobycie. W zakładzie znajdowały się dwa szyby kopalniane, cztery parowozownie, cztery silosy na wapno i dwa piece. Dodatkowo znajdowało się tutaj laboratorium. Wyprodukowane surowce transportowano koleją do Rokity. Zakład działał do 1968 roku, kiedy to został zamknięty, a tereny wyrobisk zalane wodą. Na terenie urobisk powstają trzy jeziora.

fot. Widok na fabrykę- rok 1911

W budynkach po kopalni zostaje uruchomiona produkcja żelazek i grzejników szczecińskiej „Selfy”. W roku 1990 zaprzestano produkcji i zlikwidowano oddział.

W pobliżu Czarnogłów w czasie trwania wojny siedmioletniej ( 1756-1763)  w 1761 roku została stoczona bitwa miedzy wojskami pruskimi, a rosyjskimi.

Po zakończeniu II wojny światowej wioska przeszła pod administrację polską. W styczniu 1947 roku otwarto polską szkołę. Mieściła się ona przy ulicy Fabrycznej. Pierwotnie była to szkoła siedmiokasowa. Dziś szkoła nosi im. Władysława Komara i Tadeusza Ślusarskiego.

Przez okres dwóch lat po zakończeniu wojny, wioska nazywała się Czarnogłów. W latach 1986-89, we wsi wybudowano kościół filialny pw. św. Józefa.

W roku 2021 we wsi mieszkało 812 osób.

fot. Mapa Czarnogłowów z 1929 roku z widocznymi liniami kojowymi

Tłumaczenie z języka niemieckiego Tomasz Wetta

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *