Osina (do 1945 Schőnhagen)

Wieś jest położona jest ok. 13 km na południowy zachód – wsch. od Nowogardu.

Nazwa (niem, Schőnhagen) wywodzi się z istniejącej już na przełomie IX/X w. prastarej osady słowiańskiej, założonej na niewielkim wzgórzu położonym na dawnym rozlewisku rzeki Stepnicy. Pierwszy pisany przekaz o wsi pochodzi z 1331 r., zaś następne dane o wsi pochodzą z wieku XV. Jej niemiecka nazwa oznacza osadę położoną w pięknej okolicy (schőn – piękny, Hagen – teren ogrodzony). Polską nazwę ustalił w roku 1934 ksiądz Kozierowski od pobliskiego wzgórza Espen Berg (niem. Espe – osika, osina).

W II połowie XV w. (od 1477 r.) lenno rycerskie Osina było podzielone między dwa rody rycerskie:

część A – należała do rodu von Flemming,

część B – była we władaniu rodu von Petersdorff.

Do dóbr von Flemmingów należał folwark polny i owczarnia oraz wszystkie istniejące wtedy gospodarstwa chłopskie.

Druga część lenna, tj. lenno von Petersdorffów stanowiła niewielkie gospodarstwo polowe z owczarnią, pozbawiona zaś była zagród chłopskich.

W 1629 r. lenno Flemmingów kupuje junkier pruski – kapitan Johann Christoph von Döberitz. W 1795 r. Georg Christoph von Petersdorff sprzedaje drugą część lenna Osiny potomkowi Johanna Christopha von Döberitz – podpułkownikowi Georgowi Ludwikowi von Döberitz. W ten sposób od roku 1795 wszystkie dobra rycerskie Osiny zostają scalone we władaniu jednej junkierskiej rodziny – von Döberitz.

W regencyjnych spisach folwarków z 1892 i 1905 r. gospodarstwo folwarczne występuje jako całość, zaś w regencyjnych spisach własności ziemskich z lat 1914, 1920 i 1929 figuruje podział gospodarstw folwarcznych na część A i część B oraz tzw. Vorwerk  Augustenhof. Folwark B powstał prawdopodobnie w II połowie XIX w. Od początków XIX w. i w XX w. następuje wielokrotna zmiana właścicieli dóbr junkierskich. W 1803 dobra von Döberitzów zostają sprzedane wysokiemu urzędnikowi powiatowemu, którym jest Johann Christian Schmidt, zaś w latach 1863-1867 dobrami włada Wilhelm Sauberzweig, a potem radca państwowy niejaki Schulze. W 1884 r. całość majątku należy do rodziny von Massow (z Maszewa).

W roku 1892 właścicielem majątku (o pow. 672 ha) jest von Dewitz, który około roku 1912 sprzedaje folwark junkrowi – Karlowi Friedrichowi von Lowitzow. W rękach tej rodziny majątek pozostaje do roku 1945 (ostatnia właścicielką jest Johanna von Lowitzow).

W końcu XIX wieku obszar dworski obejmował 693 ha żyznej ziemi oraz 27 budynków, w tym 13 mieszkalnych. Gmina wiejska posiadała 243 ha ziemi uprawianej przez 19 gospodarzy oraz 41 budynków, w tym 17 mieszkalnych. Cała wieś liczyła łącznie 233 mieszkańców.

W 1883 r. wybudowano obok Osiny linię kolejową Szczecin – Kołobrzeg.

Według źródeł z 1914 r. (spis ziemski), areały oddzielnych folwarków były następujące:

folwark A – 514 ha,

folwark B – 124 ha.

Do lat 20-tych XX w. podwórza folwarczne były wyraźnie oddzielone od zespołu pałacowego. Obecnie po obiektach tych nie ma żadnych śladów. Pałac został całkowicie zniszczony w 1945 r. Na jego miejscu można znaleźć zachowane częściowo relikty nekropolii rodziny von Lowitzów (w gęstych zaroślach podworskiego parku).

W 1939 r. liczba mieszkańców wzrosła do 250, natomiast gospodarzy nadal było 19. Do roku 1970 w Osinie było samodzielne PGR, a od 1971 r. siedziba Kombinatu PGR, w skład którego weszły zakłady rolne m.in. Bodzęcin, Kikorze, Węgorzyce oraz PGR-y w gminach Nowogard i Maszewo.

Lokalizacja siedziby KPGR-u spowodowała istotne zmiany w strukturze funkcjonalno-przestrzennej i wyposażeniu. We wsi skoncentrowano budownictwo mieszkaniowe, które przybrało charakter osiedla miejskiego, wielokondygnacyjnego. Rozbudowano zaplecze produkcyjno-usługowe i magazynowe. Na terenie ośrodka Zakładu Rolnego zlokalizowano fermę bydła mlecznego na 1500 stanowisk, w większości o technologii rusztowej.

W pobliżu Osiny znajduje się cmentarzysko kurhanowe – Wpisane do rejestru zabytków Nr A-1336.

Cmentarzysko kurhanowe z epoki późnego brązu oraz wczesnego średniowiecza. Rozpoznano 206 kopców ziemnych o średnicy podstawy od kilku do 30 m i wysokości od kilkudziesięciu cm do 3 m. Cmentarzysko w Osinie należy do największych pół kurhanowyh zachowanych na Pomorzu Zachodnim.

Pole kurhanowe położone jest po obu stronach toru kolejowego relacji Szczecin – Kołobrzeg, około 1250-1750 m na płn-wsch. Od stacji kolejowej w Osinie, na płd od rzeki Pilesza, po obu stronach jej dopływu – rzeczki Leśnica. Cmentarzysko zlokalizowane na gruntach leśnych Nadleśnictwa Nowogard.

We wsi znajduje się Kościół p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP – Wpisany do rejestru zabytków Nr 963

Kościół w Osinie leży w najstarszej części wsi, na wzgórzu Grodno, którego zbocza opadają stromo ku płynącej u jego stóp Stepnicy.

Pierwszą świątynię wzniesiono z bloków granitowych na planie prostokąta już w XIV wieku. Podczas przebudowy w połowie XIX wieku zaopatrzono ją w sygnaturkę w stylu nowogardzkim lożę kolatorską. Patronat nad świątynią sprawowali dziedzice miejscowego majątku.

Do najstarszego wyposażenia kościoła należała romańska chrzcielnica z czerwonego granitu o średnicy 92 cm, którą Rzeszowski datuje na XII – XIII wiek. Aż do 1945 roku kościół w Osinie miał status parafii. Po wojnie długo pozostawał w ruinie, aż w 1981 roku został gruntownie przebudowany i poświęcony 23 października 1983 roku pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia NMP. Erekcji nowej parafii, należącej do dekanatu Maszewo, dokonano 31 maja 1982 roku.

Po folwarku pozostał park podworski – Wpisany do rejestru zabytków Nr 945

Założony prawdopodobnie na przełomie XVIII/XIX w., swobodny, krajobrazowy. Położony na wzgórzu stromo opadającym ku rzece Stepnicy. Zachował się cenny starodrzew komponowany (w tym wiele okazów o charakterze pomników przyrody). W części płn-wsch. położony jest cmentarz rodowy z monumentalnym krzyżem wykutym z granitu (z herbem rodu von Lowitzow). Pałac zniszczony w 1945 r., nie zachowany.

Po południowej stronie Osiny znajduje się cmentarz polowy – Wpisany do rejestru zabytków Nr 1157

Założony pod koniec w. po płd stronie wsi, przy drodze do Przypólska. Czytelna jest zbliżona do kwadratu parcela, z bramą od strony drogi. Aleja lipowa wyznacza krzyżowo podział cmentarza na kwatery. Zachowane są w części obiekty sepulkralne i starodrzew komponowany.

Obecnie jest to dość duża wieś gminna, ośrodek o znaczeniu lokalnym. Wieś jest ośrodkiem administracyjnym, znajduje się tutaj urząd gminy, poczta, szkoła podstawowa i gimnazjum. Działa wiejska oczyszczalnia ścieków i składowisko odpadów komunalnych. We wsi znajduje się przychodnia lekarska i ośrodek pomocy społecznej. Osina posiada połączenie kolejowe z Goleniowem i Kołobrzegiem (przystanek kolejowy Osina), przez linię, którą jeżdżą nowoczesne autobusy szynowe. Autobusy PKS kursują m.in. do Nowogardu i Goleniowa. Wieś pełni funkcje rolniczo-administracyjno-przemysłowe.

Mapa Osiny przed 1945 rokiem

Żródło: www.osina.pl, wikipedia,własne