Kościół katolicki w Łoźnicy-(do 1945 kościół protestancki w Kantreck )

Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z roku 1595, kiedy to wymieniany jest stary dziedziniec kościelny i wieża z dwoma dzwonami, co świadczy o tym, iż kościół był tu znacznie wcześniej.

W latach 1695-1697 nastąpiła gruntowna renowacja kościoła i wieży przez cieślę Martina Oltmanna z Strelowhagen ( Strzelewo ). W latach 1708/09 rozebrano starą wieżę i wybudowano nową, stojącą do dziś. W 1722 roku ukończono budowę nowego kościoła ufundowanej przez proboszcza katedry kamieńskiej Bogislava Henninga von Köller. W roku 1729 dobudowano od strony północnej kryptę grobową rodziny von Köller, którą rozbudowano w roku 1859.

fot. Kościół -czerwiec 2024. Zdjęcie Przemysław Budziak

fot. Kościół z lotu ptaka- czerwiec 2024- zdjęcie Zbigniew Wilkowski

Sam budynek kościoła stoi w centrum wsi, wokół którego znajdował się cmentarz otoczony ceglanym murem. Konstrukcja kościoła wykonana z drewna dębowego z wypełnieniami z cegły, gładko otynkowanej. Kościół stoi na fundamentach z kamienia polnego i cegłach. Przybudówka krypty została wymurowana z cegły i otynkowana, z kwadratowymi spoinami.  Nawa kościoła posiada duże okna z łukami. Na wschodniej ścianie znajdują się duże dwuskrzydłowe drzwi. Wejście z kościoła do krypty znajduje się w ścianie północnej. Na krypcie znajduje się płaski dach z okiennicami, okryty blachą cynkową. Przed wojną na dachu kościoła znajdowała się dachówka ułożona na zakładkę. Na wieży kościoła znajdował się zegar, do dziś przetrwał jego mechanizm, lecz tarcza i wskazówki zniknęły.

fot. Mechanizm zegara w Łoźnicy, czerwiec 2024- zdjęcie Przemysław Budziak

fot. Wnętrze kościoła z widokiem na emporę organową – rok 1939

fot. Wnętrze kościoła z widokiem na emporę organową -rok 1979, zdjęcie z zasobów Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

fot. To samo miejsce, czerwiec 2024. Zdjęcie Przemysław Budziak

fot. Zdjęcie kościoła z 1939 r.

fot. Zdjęcie z roku 1964 ze zbiorów Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

Na szczycie wieży znajduje się kwadratowa iglica z głowicą i wiatrowskazem z napisem: „B.H.K. 1709 D.A.H.” i krzyż.

W roku 1939 kościół w Łoźnicy, był kościołem parafialnym. Do parafii nalezały kościoły filialne w Dischenhagen ( Dzisna) od roku 1595 i Schwanteshagen ( Świętoszewo)od 1825 r. W 1595 roku wymieniany był jeszcze kościół filialny w Bewerdick ( Biebrówek). Do parafii przed 1939 rokiem należały wsie: Kantreck ( Łoźnica), Bewerdick ( Biebrówek), Dischenhagen ( Dzisna), Schwanteshagen ( Świętoszewo), Matthishof ( Sobieszewo), Lüttmannshagen ( Budzieszewice) i Siegelkow ( Żychlikowo), Hammer ( Babigoszcz), Neu ), Dischenhagen ( Dzieszkowo).

Po roku 1945, a dokładnie 25 maja 1946 roku poświęcono kościół w kulcie katolickim pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. W  latach 70 -tych XX wieku, przeprowadzono pierwszy większy remont. W latach 2020-23 również prowadzono prace konserwatorskie. Dziś kościół należy do parafii pw. św. Katarzyny w Trzechlu.

Wyposażenie kościoła w roku 1939:

Ołtarz – częściowo przetrwał

Była to mensa murowana i otynkowana. Znajdowała się tam duża nisza z drzwiami od frontu. W skład ołtarza wchodziła barokowa bogato zdobiona ambona z drewna sosnowego i lipowego. Ambona stała przed płaską tylną ścianą, która była wzorowana w formie i malarstwie na zasłonie zebranej na wzór tkaniny heraldycznej. Ambona posiada kosz ośmioboczny z lekko wygiętymi ścianami z rzeźbionymi postaciami ewangelistów. Na ołtarzu znajdowały się swobodnie stojące postacie św. Łukasza i św. Jana. Całość była malowana farbą olejną w czerni, bieli i złocie. W skład ołtarza wchodziła ażurowa rzeźbiona balustrada z akantowym zwojem.  Całość ołtarza pochodzi z połowy XVIII wieku.

fot. Fragment ołtarza w 1939 roku

Po obu stronach ołtarza znajdowały się przeszklone miejsca do siedzenia dla kolatorów. Pośrodku gzymsu znajdował się rzeźbiony i malowany herb rodziny  von Köller z napisem : B H 1729 V K” ( Bogusław Hennig 1729 von Köller ) oraz herb Hallardów z napisem: H A 1729 V H.

fot. Ołtarz z widocznymi siedzeniami kolatorów -rok 1949. Zdjęcia zakupione na www.fotomemoria.pl

Po zakończeniu II wojny światowej i przejęciu tych terenów przez administrację polską, ambonę oddzielono od ołtarza, a w roku 1962 dokonano dalszej dekompletacji ołtarza z którego przetrwały tylko anioły i uszaki.

fot. Zdekompletowany ołtarz -rok 1979. Zdjęcie ze zbiorów Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

fot. Ambona w roku 2018, zdjęcie Wojciech Janda

Ambonę ustawiono z boku i dołożono do niej współcześnie wykonane schody. Od spodu ambonę podtrzymuje nagrobek, wykonany z czarnego granitu ( co świadczy o majętności rodziny zmarłego). Na nagrobku widnieją nazwiska dwóch osób – Julius Szmidt ( mistrza owczarstwa), zmarły 19 czerwca 1917 roku i jego żony Wilhelmina Schmidt z domu Wendorff zmarłej 13 lutego 1913 roku. Z którego cmentarza pochodził nagrobek, nie wiadomo czy z tego przy kościele, czy z tego poza kościołem.

fot. Nagrobek Schmidtów, zdjęcie Przemysław Budziak

Anioł chrzcielny – nie istnieje

Wykonany z drewna, był zawieszony nad ołtarzem. Wysokość anioła 120 cm, trzymał w dłoni chrzcielnicę w formie muszli. Całość pomalowana na kolor złoty i biały. Anioł pochodził z pierwszej połowy XVIII w.

fot. Anioł chrzcielny -rok 1939

Epitafium – nie istnieje

Epitafium Bogislava Henninga von Kóller (ur. 7 września 1667 r., zm. 28 stycznia 1737 r.). Wykonane z drewna sosnowego. Był to olej na płótnie. Portret zmarłego w zbroi, na tle pejzażu z zamkiem i kościołem w Kantreck ( Łoźnica). Poniżej epitafium znajdowała się żeliwna tablica z datą urodzin i śmierci. Obraz i tablica flankowane były kandelabrami. Całość z herbem powyżej, obramowana draperią przypominającą baldachim. W kompozycji dwie postacie kobiece stojące na pilastrach po bokach wejścia do krypty. W fasadach znajdowały się stiukowe płaskorzeźby.

fot. Wejście do krypty z widocznym epitafium – rok 1939

fot. Epitafium w roku 1949. Zdjęcie zakupione na www.fotomemoria.pl

fot. Miejsce gdzie znajdowało się epitafium – czerwiec 2024. Zdjęcie Przemysław Budziak

Sarkofag – nie istnieje

W krypcie znajdował się sarkofag Bogislava Henninga von Köller, wykonany z szwedzkiego piaskowca. Znajdowały się na nim brązowe głowy lwów z pierścieniami na wąskich bokach. Na sarkofagu znajdowała się inskrypcja z datami urodzin i śmierci. Całość z XVIII wieku.

Świecznik 1– nie istnieje

Wykonany z cyny o wysokości 55 cm. Posiadał podstawę trójboczną z kartuszami i głowami cherubinów oraz tralkami. Na górnej podstawie napis: „C F F BLOCK”, 3 stemple z około 1750 roku, wykonany przez Andreas Oestmann Starszy ze Szczecina.

Świecznik 2 – nie istnieje

Dwa świeczniki wykonane z cyny, o wysokości 42 cm. Podstawa jw. Na kartuszach napis „BOGISLAFF GOTTFRID SAVRWALD d. 24. SIBTEMB 1740″, jeden świecznik bez inskrypcji. Widoczne trzy znaczki mistrza C.S. Storbeck ze Szczecina.

Kielich 1 – nie istnieje

Wykonany z srebra, ze złoceniami, o wysokości 22 cm i średnicy 13 cm.  Sześciokątna podstawa z przebitką krawędzią, ozdobiona płaskorzeźbami aniołów z narzędziami cierpienia oraz herbami Köller i von Stevens. Gładki, sześciokątny trzon posiada gałkę z trzema rzeźbionymi głowami cherubinów. Gładka kopuła w ażurowym koszu z główkami cherubinów. Pod stopą wygrawerowany napis:

„HENNING KÖLLER ERBSESSEN ZV KANTEREKE IN GOTS EHR GEGEB ELISABETH STEVENS HENN KÖLLERS EHL H FRAVW ANNO 1622″

Widoczny znak z 1806 roku, oraz znak mistrzowski HS, znak miasta Stralsund z 1622 r.

fot. Kielich nr 1 – rok 1939

Patena 1 – nie istnieje

Wykonana z srebra, ze złocieniami. Średnica 17 cm. Na brzegu grawerowane signaculum, z tyłu grawerowany napis: „ERDTMAR HENNINCK GEBRVDER DER KOLLER 1634”, znak z 1806 roku, znak mistrzowski ‘IK” i znak kontrolny ze Szczecina

Kielich 2 – nie istnieje

Wykonany z cyny o wysokości 21 cm i średnicy 12 cm. Posiadał płaską, okrągłą stopę z wygrawerowanym napisem ,,W. JOHANN BEICHER 1777″

Kielich 3 – nie istnieje

Wykonany z cyny, o wysokości 16 cm. Grawerowany krzyż na krawędzi. Pieczęć tłoczona z XVII wieku.

Patena 2 – nie istnieje

Wykonana z srebra, była w komplecie z w/w kielichem, o średnicy 14,5 cm. Posiadała grawerowany krzyż i trzy stemple mistrza MA z Gollnow ( Goleniów) z około 1650 roku.

fot. Stemple na patenie nr 2, rok 1939

Patena 3 – nie istnieje

Wykonana z cyny o średnicy 12,5 cm. Widoczne były 3 znaki Carl Gottlieb Mohrmann ze Szczecina.

Misa 1 – nie istnieje

Wykonana z mosiądzu o średnicy 36 cm. Widoczne były tłoczone ornamenty liści i owoców na ośmiokątnej obręczy. Wygrawerowany napis w centrum misy: „HANS MAGLITSE GIBET DIESES BECKEN ZV GOTES EHREN 1690″

fot. Misa nr 1, rok 1939

Misa 2 – nie istnieje

Wykonana z cyny, o średnicy 28 cm. Z boku znajdowała się wygrawerowana korona szlachecka i monogram ‘H” oraz data „ 1735 dn 18 maj” 3 stemple Gottlieb Gottschalck ze Szczecina.

fot. Stemple z misy nr 2 -rok 1939

Misa 3 – nie istnieje

Wykonana z cyny, o średnicy 29 cm. Posiadała dwa stemple: znak anioła stróża i róży z „ ICB” , całość z XVIII wieku.

fot. Stemple z misy nr 3 -rok 1939

Obrus ołtarzowy ( antependium)

Wykonany z żółtego atłasu, o wymiarach 1,38 m x 3 m. Obramowany był wąską srebrną obwódką. W otoku znajdowała się wielobarwny fryz kwiatowy o szerokości 20 cm z herbami von Köller i von Hallard. W centrum pod koroną szlachecką znajdował się kartusz z napisem „GZE / DKZZ / HHLZA / DA W VK / VGVH | A 1738”. Cały tył, był podszyty płótnem.

fot. Fragment obrusa ołtarzowego z widocznym herbem, rok 1939

Dzwon 1

Wykonany z brązu o wysokości 75 cm i średnicy 70 cm. Korona z wzorem kraty i znak mistrzowski na hełmie. Inskrypcja wykonana w technice nici woskowej ( uncjała) na szyjce między pierścieniami : „O REX”. Dzwon z XIV wieku.

fot. Inskrypcja i znak mistrza na dzwonie nr 1

fot. Dzwon nr 1- rok 2018, zdjęcie Wojciech Janda

Dzwon 2

Wykonany z brązu, o wysokości 85 cm i średnicy 80 cm. Na szyjce, między pierścieniami i poniżej napis miniskułami, górna linia w lewo, dolna w prawo. Ciąg liter częściowo przestawiony, kilkakrotnie rozdzielony płaskorzeźbami aniołów i św. Jerzego. Pochodzenie z XV wieku.

fot. Inskrypcja z dzwonu

fot. Dzwon nr 2 – rok 1939

Organy – częściowo przetrwały

W kościele zainstalowane były organy Grüneberga ze Szczecina. Posiadały numer 31, czyli były jednymi z pierwszych w długoletniej historii fabryki. Wykonano je w roku 1859. Po wojnie ograny zostały mocno zniszczone. Zniknęły piszczałki, a cały środek wyposażenia został zdekompletowany.

fot. Ograny, czerwiec 2024. Zdjęcia Przemysław Budziak

Tablice – nie istnieją

Drewniane tablice upamiętniające poległych mieszkańców wsi w czasie wojen napoleońskich 1813/1814 i w czasie I wojny światowej 1914 – 1918.

Na emporze organowej wisiała również tablica z brązu, upamiętniająca Georga von Köller, który został ranny  w roku 1870, w czasie wojny francusko – pruskiej w latach 1870/71 i zmarł w tym samym roku w lazarecie.

Oprócz w/w wyposażenia na stanie kościoła była jeszcze posrebrzana puszka komunijna o wysokości 20 cm z roku 1851 i mały obrus ołtarzowy z dedykacją z roku 1823.

Tłumaczenie z języka niemieckiego Tomasz Wetta