Łoźnica (do 1945 Kantreck)

Wieś położona jest na skrzyżowaniu linii kolejowej Szczecin-Świnoujście z drogą Babigoszcz-Trzechel w odległości 5 km na wschód od Babigoszczy. Otoczona lasami Puszczy Goleniowskiej i przecięta rzeczką Gowienicą. Wieś leży w Gminie Przybiernów w powiecie goleniowskim.

Nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od słowiańskiego słowa kantra -czyli kamień.

W pobliżu wsi w latach 30-tych XX wieku odnaleziono podczas regulacji rzeki Gowienicy, kilka motyk i toporów z poroża jelenia, 2 toporki kamienne, 2 toporki krzemienne i lancę krzemienną, pochodzące z epoki kamiennej. Podczas tej samej regulacji odnaleziono z okresu wendyjskiego naczynie gliniane oraz topór kamienny.

fot. Widokówka z Łoźnicy -rok 1926. Kolekcja Wojciech Janda

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1317, kiedy to wymieniana jest pod nazwą Kantereke. W 1426 roku Heinrich Köller z Siegelkow (Żychlikowo), sprzedaje udziały dwóch gospodarstw Kantreck ( Łoźnica). W XV i XVI wieku często wzmiankowano ród von Köller z Kantreck w dokumentach diecezji kamieńskiej i dominium kamieńskim.  W 1523 von Köller z Moracza i Łoźnicy ma obowiązek wstawiać się na wezwanie z pięcioma końmi. W 1595 roku powierzchnia majątku Łoźnica liczyła 1320 hektarów i mieszkało tu 5 chłopów małorolnych.  W 1628 mieszkało już 11 chałupników . W 1717 pojawia się wykaz nazwisk 7 chłopów i 3 chałupników.

fot. Plan wsi z 1731 roku

W roku 1735 przeprowadzono alodyfikację Łoźnicy, Dzisny, Babigoszczy i Budzieszewic. Od tego roku wieś przechodzi w ręce rodziny Podewils. W 1736 majątek przejęła Maria Helena von Podewils z domu Munchow, siostrzenica Bogusława Henniga von Köller. Po niej rządził wsią jej najstarszy syn podporucznik Bogusław Georgi Friedrich von Podewils, a po jego śmierci w 1755 roku majątek odziedziczył drugi syn Marii Heleny, podporucznik Heinrich Wilhelm von Podewils. Po nim na mocy testamentu z 1758 roku, przebywający na wojnie w tym czasie Adrian von Podewils. Ten z kolei testamentem z 1760 roku, przekazuje Łoźnicę swojej najstarszej siostrze, wdowie po majorze von Werde, Zofii Dorocie z domu Podewils, która objęła spadek po śmierci brata w 1769 roku. Po śmierci Zofii Doroty von Werde i jej najstarszego syna, korneta Friedricha Moritza von Werde w 1778 roku , kolejnym panem w Łoźnicy został najmłodszy syn zmarłej Aleksander Heinrich von Werde.

fot. Plan wsi z 1821 roku

Na przełomie lat 1780/1782 Łoźnica wróciła w ręce rodziny von Köller. W roku 1781 wszystkie wcześniej wymienione wsie wracają do tej samej rodziny. Stała się lennem Hansa Georga Alexandra Friedricha von Köller – landrata I późniejszego prezydenta Kamery Południowopruskiej w Poznaniu. W 1804 sprzedaje on wieś Strehlitzowi Ulrichowi Ottonowi von Dewitz, który był prezydentem Tajnej Rady Księstwa Mecklenburg. Po jego śmierci majątek przejął jego syn, podporucznik Otto von Dewitz. W 1838 roku, Otto von Dewitz sprzedaje wieś generalnemu dyrektorowi ziemstwa Ernestowi Matthiasowi von Köller. W 1884 roku właścicielem jest landrat von Köller. W latach od 1892 – 1914 właścicielem jest tajny radca i landrat Georg von Köller. W 1929 roku majątkiem zarządzali Hans Joachim i Georg Alfred von Köller. W 1939 roku właścicielem majątku o powierzchni 1432 ha był już tylko Alfred von Köller.

W latach 80 -tych XVIII wieku we wsi znajduje się rezydencja szlachecka z budynkami gospodarczymi, hodowla owiec, 8 rolników w tym karczmarz, 1 chłop małorolny, 20 drobnych rolników, leśniczy, kuźnia, młyn i tartak. Było tu 45 domów, 2 rolników i mały majątek Kantreckhagen należący do dworu w Żychlikowie. W 1870 roku folwark obejmujący Kantreckhagen ma powierzchnie 3385 akrów i liczy 232 mieszkańców.  We wsi mieszkało 5 właścicieli ziemskich z 286 akrami, 36 mieszkańcami, był młyn i tartak.

fot. Pałac w roku 1939

fot. Zabudowania gospodarcze po prawej stronie pałacu, zdjęcie z roku 1939

fot. Tył pałacu z ogrodem -rok 1915

W wiosce znajduje się pałac pochodzący z pierwszej połowy XIX wieku z roku 1804. Pałac wraz z całym założeniem rezydencji składał się z: podwórza gospodarczego, parku i  kolonii mieszkalnej. Do pałacu prowadziła aleja, wzdłuż której rosły akacje.  Za pałacem znajduje się park, dziś bardzo zarośnięty. Przed pałacem usytuowany jest półkolisty gazon z murem oporowym. Za czasów von Dewitz dokonano gruntownego remontu pałacu. Przebudowano wnętrze i zmieniono formę dachu. W drugiej połowie XIX wieku przebudowano park oraz wzniesiono budynki gospodarcze. W skład majątku wchodziło wiele budynków mieszkalnych, ale i obory, stajnie, gorzelnia.

fot. Zdjęcia pałacu z 1991 roku. Zdjęcia z Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

fot. Pałac w roku 2020. Zdjęcie Wojciech Janda

fot. Jeden z domów mieszkalnych, kiedyś należących do majątku – rok 1991, zdjęcie z Ośrodka Dokumentacji Zabytków w Warszawie

fot. Ten sam budynek -rok 2024 – zdjęcie Wojciech Janda

Po zakończeniu II wojny światowej majątek przejęły Państwowe Nieruchomości Ziemskie, a w 1946 roku został przekształcony w Państwowe Gospodarstwo Rolne, które do lat 70-tych jako Zakład Rolny Łoźnica, wchodziło w skład Kombinatu PGR Przybiernów. W 1978 przeprowadzono remont pałacu. Po 1978 w budynku pałacu mieściły się mieszkania pracowników PGR, klub, magazyn oraz biura PGR i Zakładu Budowlanego. W 1993 roku PGR został rozwiązany, a majątek z pałacem przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.  Dziś pałac jest w ruinie, jedynie ¼ pałacu jeszcze stoi w całości.

fot. Budynek gorzelni z roku 1902. Za dużym budynkiem widać jeden, który przetrwał do naszych czasów. Kolekcja Wojciech Janda

fot. To jedyny ocalały z budynków gorzelni. fot. Wojciech Janda

We wsi znajduje się piękny ryglowy kościół z 1722 roku, którego fundatorem był pochodzący z tych okolic proboszcz katedry kamieńskiej Bogusław Hennig von Köller.

fot. Kościół rok 2024. Zdjęcie Wojciech Janda

Obok wsi znajdowały się dwa dworce kolejowe. Pierwszy dworzec obsługiwał kolej szerokotorową Szczecin- Świnoujście i Kamień Pomorski. Jego otwarcie nastąpiło 15.07.1892 roku. Drugi znajdował się po przeciwnej stronie torów i obsługiwał kolej wąskotorową, którą uruchomiono w 1903 roku. 

fot. Zdjęcie z peronu w Łoźnicy – zdjęcie z 11 maja 1935 roku

W tej drugiej oprócz dworca znajdował się hotel i restauracja oraz skład piwa. Jej właścicielem był  niejaki G. Beier. W restauracji rozlewano piwo kamieńskiego browaru braci Voerkelius. Na wyposażeniu restauracji było popularne w tamtych czasach syfony lipskiej firmy Roesler-Globus.

fot. Reklama dotycząca restauracji w małym dworcu

Oba budynki zachowały się praktycznie w niezmienionym stanie, ten pierwszy dalej służy za dworzec, a w drugi mniejszy stoi pusty.

fot. Duży dworzec -rok 1927

fot. Dworzec w roku 2021. Zdjęcie Przemysław Budziak

fot. Mały dworzec z restauracją – rok 1915

fot. Budynek mieszkalny, stojący kiedyś koło małego dworca- rok 2024. foto Wojciech Janda

W 1806 roku w okolicach, między Łożnicą a Żychlikowem powstała huta szkła. Założył ją Koeling pod nazwą Kantreck. Huta posiadała 1 piec z ośmioma misami pojemnościowymi oraz dwa stojaki do układania towaru. Palenisko opalane było węglem drzewnym wg licencji Simensa. Huta wytwarzała wewnętrznie puste szkło, głównie butelki do wina. Produkowano również tutaj stemple szklane z orłem pruskim.

fot. Stemple produkowane w Łoźnicy

Wytworzono tutaj 1 milion butelek z tego: 250 tys. butelek brązowych, 250 tys. ciemno zielonych oraz 500 tys. jasno zielonych. Stempli szklanych wytworzono około 500 tys. Huta zatrudniała 40 pracowników. Prowadziła produkcję do roku 1875, dlaczego zaniechano produkcję, nie wiadomo.

fot. Łoźnickie stemple z kolekcji Piotra Ziółkowskiego

Przed 1945 rokiem do wsi należały osady mieszkalne : Kleinbahnhof ( mały dworzec), Reichbahnhof ( duży dworzec) oraz Matthishof ( Sobieszewo). W 1939 roku mieszkało we wsi 468 mieszkańców.

fot. Mapa Łoźnicy -rok 1927

W 1945 roku, wieś przechodzi pod administrację polską. Pierwotnie zaraz po wojnie nazywana jest Marianowo, a później Łoźnica. Przez długi czas używano nazwy Łożnica. Obie nazwy funkcjonowały  równocześnie, spotyka się w różnych dokumentach obie nazwy, zależnie od osoby piszącej dokument.

W latach 1945 -1954 Łoźnica była siedzibą gminy. Pierwszym Wójtem Gminy Łoźnica, był Pan Marian Krause. Dzieci i młodzież uczęszczali do szkoły podstawowej w Budziszewicach. W 2021 w Łoźnicy mieszkało 346 osób.

Tłumaczenie z języka niemieckiego Tomasz Wetta