Budzień ( do 1945 Schützendorf )

Wieś położona jest na skraju Doliny Dolnej Odry, Równiny Goleniowskiej i Puszczy Goleniowskiej. Tuż przy drodze wojewódzkiej nr.111 łączącej Goleniów ze Stepnicą.

W latach 30-tych XX wieku, w wyniku przeprowadzonych na terenie wsi prac archeologicznych, odnaleziono siekiery kamienne, siekiery krzemienne i siekiery kamienne z otworem z epoki kamiennej. Odnaleziono również kopiec z urną i skremowanymi szczątkami z nieznanej epoki.

Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1786 roku, kiedy to Fryderyk II zatwierdził plan założenia wsi dla 40 rodzin tzw. „bei der Stepenitzschen Bache”. Zamiast w/w planu, osiedlono tylko 24 kolonistów z Pomorza, Meklemburgii, Brandenburgii i Frankonii, zgodnie z planem melioracyjnym Wilhelma Schütza. Wybudowano 12 domów w zabudowie bliźniaczej, po południowej stronie drogi, a po północnej wzniesiono stodoły. W 1825 roku spłonęła zachodnia część wsi wraz ze szkołą i 5 budynkami.

fot. Restauracja należąca do Roberta Görsa. Rok 1926. Widokówka z kolekcji Wojciech Janda

fot. Budynek szkoły z salką modlitewną- rok 1939

W 1870 roku, wieś wraz z nadleśnictwem Schmelzenfort  ( dziś Gaje), liczyła 297 mieszkańców. Wśród nich było 45 właścicieli  ziemskich, którzy posiadali w sumie 752 akry ziemi. W 1892 roku spłonęła tym razem wschodnia część z 6 domami w zabudowie bliźniaczej. Ocalał tylko dom bliźniaczy o numerze 11-12.

fot. Plan bliźniaczego budynku w Budzieniu- rok 1939

Wieś została założona jako ulicówka fryderycjańska. Wszystkie domy posiadały od frontu małe ogrody. We wsi znajdowała się szkoła, w której mieściła się również salka modlitewna. Szkoła z salką znajdowała się na zachodnim krańcu wsi od roku 1826. Pierwotnie stała w innym miejscu, tam gdzie do 1939 roku znajdowała się dzwonnica.

fot. Główna ulica w Budzieniu z widoczną po lewej stronie, dzwonnicą – rok 1939

Jedyny zachowany pierwszy dom kolonistów, należący w 1939 do Lüttke i Sievert, był konstrukcji zrębowej i kryty strzechą. We wsi znajdowały się również dobrze zachowane stodoły z początku osadnictwa. Były to budynki o konstrukcji szkieletowej z wysokimi ścianami i szerokimi nawiasami dachowymi.

fot. Stodoły w Budzieniu – rok 1939

Szkoła była budynkiem jednokondygnacyjnym z muru pruskiego z glinianymi wypełnieniami. W sali modlitw, strop płaski z widocznymi belkami. W salce znajdował się ołtarz ambonowy i ławki. Wszystko z okresu budowy szkoły z roku 1826.

fot. Szkoła z salą modlitewną. Rzut parteru w skali 1:200

Na wyposażeniu salki modlitewnej znajdowały się:

Kielich

Wysokość 20 cm, średnica 12cm, wykonany z cyny. Na czaszy widniał napis: „Schitzendorff 1799”

Patena

Wykonana z cyny, o średnicy 14,4 cm. Na krawędzi napis: „Schitzendorff 1799”. Na spodzie 3 stemple Gottfried Kugellmann ze Szczecina

Świeczniki

Dwa świeczniki o wysokości 26 cm, wykonane ze srebra. Na krawędzi stopy napis: „C. Foth. 1802″, a na spodzie stemple ze znakiem anioła i znak „GH”

fot. Stemple ze świeczników

Statki

Dwa statki podwieszone pod sufitem z I połowy XIX wieku.

fot. Statki, które wisiały na salce modlitewnej

Na zachodnim krańcu wsi znajdowała się dzwonnica z dwoma dzwonami z brązu. Zbudowano ją w 1826 roku, a odnowiono w 1930.

Pierwszy dzwon o wysokości 61 cm, wg inskrypcji został odlany w 1861 roku przez C.F. Vossa ze Szczecina.

Drugi  dzwon o wysokości 51 cm. Wykonany przez C.Vossa i syna w roku 1926. Widniała na nim inskrypcja: „Zerschlagen in des Volkes Nöten / Ruf ich erneut zu Gott zu beten”

fot. Dzwonnica w Budzieniu wybudowana w 1826 i wyremontowana w 1930. Zdjęcie rok 1939

Oba dzwony po wojnie zaginęły, jak również wyposażenie sali modlitewnej.

Do miejscowości Budzień należały również okoliczne osady.

Gnageland –  dziś nieistniejąca

Osada leżała przy ujściu Odry do zalewu, na północ od ujścia Krępy do Odry. W 1741 roku, była to pojedyncza osada zagrodowa, a w 1939 roku opisywana jako przysiółek.

Krampe – dziś nieistniejąca

Osada położona tuż przy ujściu Krępy do Odry. W 1939 roku była to osada rolnicza. W jej pobliżu, znajdowała się restauracja, dom wypoczynkowy i port dla jachtów i kajaków. Cały kompleks rekreacyjny należał do A. Winkelmann. Wewnątrz budynku, znajdowała się sala taneczna, pokoje gościnne, a obok domek dla wędkarzy.

fot. Widok na restaurację i nabrzeże w osadzie Krampe. Widokówka z kolekcji Wojciech Janda

Schmelzenforf –  dziś Gaje i Kolonia Kąty

W Gajach znajdowała się leśniczówka, która istnieje do dziś.

Tuż przed wioską znajduje się cmentarz ewangelicki, założony na początku XIX wieku. Mimo upływu lat, pozostało na nim sporo dobrze zachowanych elementów grobów byłych mieszkańców.

fot. Część cmentarza ewangelickiego- rok 2024. Zdjęcie Wojciech Janda

W 1939 roku wieś liczyła 224 mieszkańców, a jej powierzchnia wynosiła 230 h. W skład wsi liczone były okoliczne osady: Gnageland, Genzensruch, Krampe, leśniczówka Schmelzenforf, osada Schmelzenfort i Waldarbeitergeköft. Wszystkie wymienione osady oprócz Schmelzenforf ( Gaje i Kolonia Kąty) , nie istnieją.

fot. Mapa z 1925 roku z zaznaczonymi osadami, które już nie istnieją.

fot. Mapa Budzienia z roku 1925

Tłumaczenie z języka niemieckiego Tomasz Wetta